Πολλοί ίσως να μην έχουν επισκεφθή την Χρυσοσπηλιώτισσαν ή και να μην έχουν ακούσει κάν τη λέξιν. Και όμως αξίζει να την επισκεφθή κανείς και να προσκυνήση την θαυματουργόν εικόνα της Θεοτόκου, μιαν των εβδομήκοντα τας οποίας εζωγράφισεν ο ευαγγελιστής Λουκάς κατά την λαϊκή παράδοσιν. Η εικών ευρίσκεται εις την εκκλησίαν Κάτω Δευτέρας και μόνον την 15 Αυγούστου μςταφέρεται πανηγυρικώς εις το ερημικόν σπήλαιον το οποίο βρίσκεται εις το μέσον σχεδόν ενός αποτόμου κρημνού επί της αριστεράς όχθης του Πεδιαίου ποταμο πλησίον του χωριού. Το σπήλαιον αυτό κατά την λαϊκήν παράδοσιν έσκαψεν η ίδια η Θεοτόκος με τα χέρια της. Το πιθανώτερον όμως είναι οτι το έργον έγινεν υπό ευσεβούς μόναχου δια να ενθρόνιση εις αυτό τον πόλυτιμον θησαυρόν του, την εικόνα δηλ. Της Θεοτόκου δηλαδή, εις την οποίαν εδόθη μετέπειτα το όνομα Χρυσοσπηλιώτισσα. Εις την ρίχαν του κρημνού αναβλύζει αγίασμα ιαματική δηλαδή πηγή, το ύδωρ της οποίας έχει θεραπευτικάς ιδιότητας, δια τούτο πολλοί πάσχοντες από διαφόρους ασθενείας πίνουν ή λούονται, αναλόγως της παθήσεως και θεραπεύονται. Το σπήλαιον είνια πανάρχαιον και το εσωτερικόν του ήτο εικονογραφημένον. Σήμερον όμως μόνον ίχνη των εικονογραφιών υπάρχουν. Δεν υπάρχουν σαφείς πληροφορίαι δια την ανεύρεσιν του σπηλαίου ή του εικονίσματος. Οι χωρικοί διηγούνται οτι τόσον το σπήλαιον όσον και το εικόνισμα ανευρέθησαν υπόγέροντος ιερέως ο οποίος έβλεπε συχνά την ν'υκτα θαμπόν φώς κανδήλας εις το μέρος όπου βρίσκεται το σπήλαιον, οραματισθείς δε μετέβη στο μέρος όπου του έδειξε η Θεοτόξκος και ανεύρε το σπήλαιον και εντός αυτού το εικόνισμα. Πολλά θαύματα αποδίδονται εις την Παναγίαν την Χρυσοσπηλιώτισσαν. Εξ' αυτων αναφέρω το κοινότερον, όπως μου το διηγήθη η υπερογδοηκοντούτις γιαγιά μου Σαλώμη Λεβέντη από την Πέτρα. Ήτο επόχή της Τουρκοκρατίας, οπότε τα καλύτερα από τα κτήματα της Κύπρου κατείχοντο υπό των Τούρκων. Η απέναντι του σπηλαίου περιοχή ανήκεν εις Τούρκον αγάν, ο οποίος συνήθιζε να πηγαίνη εις το κυνήγιον έφιππος. Μίαν ημέραν ενώ εκυνηγούσε εις το άνωθεν του σπηλαίου οροπέδιον, ο ίππος του αφήνιασε και ετράπη προς το μέρος του κρημνού. Κάθε προσπάθεια να τον σταματηση απέβη ματαία. Όταν έφθασε εις το χείλος του κρημνού εφώναξε με πίστιν. “Παναγίαν μου, σώσε με και όσο βλέπεις δικά σου”. Και ως εκ θαύματος ο ίππος επήδησεν από τον κρημνόν και ευρέθη όρθιος εις τον ποταμόν με τον αγάν επάνω του σώον και αβλαβή. Ο αγάς ετήρησε την υπόσχεσιν του. Εδώρησε δηλ. Την απέναντι του σπηλαίου περιοχήν εις την Χρυσοσπηλιώτισσαν. Όλη η περιοχή εκείνη γύρω από το σπήλαιον επωλήθη έπειτα προς όφελος της εκκλησίας Κάτω Δευτεράς σε χριστιανούς κατοίκους του χωρίου. Αυτήν λοιπόν την παράδοσιν διετήρησεν ο απλοϊκός λαός μεταδίδοντας την από γενεάς εις γενεάν.
Το τεκμήριο παρέχεται από τον φορέα :
Ακαδημία Αθηνών
Αποθετήριο :
Αρχείο Παροιμιών και Λαϊκών Παραδόσεων του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών
