Έρμος ονομαζόταν κατά τους κλασικούς και ελληνιστικούς χρόνους το σημερινό Χαϊδάρι. Μετά την κλεισθένεια μεταρρύθμιση, στα τέλη του 6ου αιώνα π.Χ., ο Έρμος αποτέλεσε έναν από τους πιο σημαντικούς δήμους της Ακαμαντίδος φυλής.
<strong>Η ίδρυσή του</strong>
Με τη νομοθεσία του Κλεισθένη αναμορφώθηκε ουσιαστικά το αθηναϊκό πολιτειακό σύστημα με την εγκαθίδρυση του δημοκρατικού πολιτεύματος (508 π.Χ.). Στόχος του ήταν η συνένωση των ανθρώπινων ομάδων που μέχρι τότε παρέμεναν χωρισμένες λόγω της διαφορετικής τους κοινωνικής, οικονομικής, εδαφικής και θρησκευτικής κατάστασης.
Έτσι διαίρεσε τους Αθηναίους σε δέκα νέες φυλές που είχαν μόνον τοπική σημασία, καταργώντας τις παλαιές που είχαν οικογενειακό-κληρονομικό χαρακτήρα. Τα ονόματα των νέων φυλών σχετίζονται με μυθολογικούς ήρωες της Αττικής και ορίστηκαν από το Μαντείο των Δελφών (Επώνυμοι Ήρωες).
Ακόμα, ο Κλεισθένης μοίρασε την Αττική σε τρεις γεωγραφικές περιφέρειες: το άστυ, την παραλία και τη μεσογαία. Κάθε φυλή έπρεπε να περιλαμβάνει δήμους (οικισμούς και χωριά) και από τις τρεις αυτές περιφέρειες. Οι δήμοι μιας φυλής που βρίσκονταν στην ίδια γεωγραφική περιφέρεια συναπάρτιζαν μία τριττύ. Έτσι κάθε φυλή αποτελούνταν από τρεις τριττύες: του άστεως, την παραλιακή και τη μεσόγεια. Οι φυλές είχαν αρχηγό με ετήσια αρχή, ταμείο και περιουσιακά στοιχεία. Κάθε φυλή εξέλεγε πενήντα πολίτες από τους δήμους που συναποτελούσαν τις τριττύες της, για να την εκπροσωπήσουν στη βουλή. Ο αριθμός των βουλευτών που εξέλεγε ο κάθε δήμος ήταν ανάλογος με το πλήθος των πολιτών του. Ο δήμος ήταν η θεμελιώδης μονάδα αυτοδιοίκησης: διέθετε δική του διοίκηση (δήμαρχος), επιφορτισμένη με την τήρηση μητρώων και στρατιωτικών καταλόγων, έγγειο περιουσία, ταμείο και πλήρη αρμοδιότητα για τη λατρεία των θεών.
Σύμφωνα, λοιπόν, με τις μεταρρυθμίσεις του Κλεισθένη, ο δήμος Έρμου ανήκε στην αστική τριττύ της Ακαμαντίδος φυλής και είχε τη δυνατότητα εκλογής δύο βουλευτών. Πάντως, μπορούμε να υποθέσουμε ότι ο δήμος είχε αγροκτηνοτροφικό χαρακτήρα και όχι ιδιαίτερα μεγάλο αριθμό κατοίκων, αν λάβουμε υπόψη τον σχετικά μικρό αριθμό βουλευτών που εξέλεγαν οι Έρμειοι.
<strong>Αρχαίος Έρμος και Χαϊδάρι</strong>
Ο αρχαίος Έρμος τοποθετείται από τους ερευνητές στην περιοχή του σημερινού Χαϊδαρίου, παρόλο που η περιοχή δεν έχει δώσει οικιστικά κατάλοιπα και ο αρχαίος οικισμός του Έρμου δεν έχει εντοπιστεί. Η γεωγραφική ταύτιση όμως είναι βέβαιη, βάσει των ιστορικών στοιχείων. Ο Πλούταρχος αναφέρει ότι το ταφικό Μνημείο της Πυθιονίκης ιδρύθηκε στον δήμο του Έρμου, κοντά στην Αρχαία Ιερά Οδό. Ο Αρποκρατίων επισημαίνει και την ύπαρξη ομώνυμου ποταμού, τον οποίο κατά τη δεκαετία του 1890, ο Γερμανός αρχαιολόγος Arthur Milchhöfer (1852-1903) ταύτισε με ποταμάκι που έρεε κάτω από το Δαφνί και χυνόταν στον Κηφισό.
Η έμφαση στις ανασκαφές κατά μήκος της Ιεράς Οδού, στη Μονή Δαφνίου και το Ιερό της Αφροδίτης (Χαϊδάρι), δεν επέτρεψε ακόμα στους αρχαιολόγους να ερευνήσουν διεξοδικά την περιοχή, προκειμένου να εντοπίσουν τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα του Έρμου. Συστηματικές έρευνες επιφάνειας και περαιτέρω ανασκαφικές τομές στις περιοχές γύρω από το Δαφνί και τον Λόφο του Προφήτη Ηλία, είναι πιθανό να φέρουν στο φως πληροφορίες σχετικά με τη θέση και την έκταση του αρχαίου αυτού δήμου.
(EL)
Δήμος Χαϊδαρίου
