1. Στην Πολιτεία του Πλάτωνος έχουμε την εντύπωση, ότι ο πολίτης ως άτομο εντάσσεται εξ ολοκλήρου στις τρεις εξειδικευμένες τάξεις, στις οποίες ανήκει και τις οποίες υποχρεούται να υπηρετεί. Κάθε τάξη-λειτουργία με τα οικεία σ΄ αυτήν καθήκοντα και όρια αρμοδιότητας διαχωρίζεται από τις άλλες· αυτός ο διαχωρισμός ωστόσο αποτελεί ταυτόχρονα και μιαν αρχή ενοποίησης των μερών εντός του συνόλου, που ο Πλάτων ονομάζει δικαιοσύνη. Έτσι η δικαιοσύνη αναγκάζει τον πολίτη να ενεργεί κυρίως χάριν του συνόλου. Γεννάται όμως το ερώτημα: Πως μπορεί ο πολίτης να είναι δίκαιος, αφού γίνεται συνεργός μιας μόνο λειτουργίας μέσα στην πόλη; Πως μπορεί η δικαιοσύνη του πολίτη να συμβιβασθεί με την εξειδικευμένη κατά μέρος άσκηση ενός έργου, όπως το απαιτεί η αρχή της οικειοπραγίας; Ο Πλάτων, νομίζω, θα απαντούσε, ότι ο πολίτης, που είναι μια πόλη σε σμικρογραφία, είναι υποχρεωμένος να εναρμονίζει τις δυνάμεις του σ΄ ένα όλον. Ενεργώντας όμως έτσι παύει να είναι «μέρος», αλλά αποτελεί ένα όλον. Είναι δίκαιος με τον τρόπο, που και η πολιτεία είναι δίκαιη. Η ενότητα της πολιτείας θεμελιώνεται στην εσωτερικήν ενότητα της ψυχής. Και πάλι όμως: Δεν στηρίζεται η ενότητα αυτή του προσώπου στην τριμερή διαίρεση της ψυχής, που είναι παράλληλη με τη διαίρεση της πολιτείας σε τρεις τάξεις; Η ιδανική πολιτεία εμμένει στο πρότυπο της διαίρεσης και της ενοποίησης. 2. Όταν μεταβούμε στις «ημαρτημένες» πολιτείες, παρατηρούμε ότι η ιδανική-άκαμπτη μορφή της αυστηρής διαίρεσης σε λειτουργικούς τύπους υποχωρεί και παραχωρεί τη θέση της σε μια ποικιλία πολιτικών μορφών και ανθρωπίνων χαρακτήρων. Βρισκόμαστε τώρα στη σφαίρα της ιστορίας, στην οποία η ανθρώπινη ατομικότητα είναι περισσότερο εμφανής, εκφραζόμενη μέσα σε ποικίλα παραδείγματα μεταβατικών ανθρώπινων και πολιτικών τύπων. Είναι μήπως αυτός ένας υπαινιγμός, ότι η ατομικότητα συνδέεται με ένα μεταβαλλόμενο κόσμο και επομένως αποτελεί μιαν ένδειξη ατέλειας; 3. Η μοίρα της ατομικής ψυχής είναι το κέντρο του μύθου του Ηρός. Κάθε άνθρωπος στη μοναδικότητά του φέρει ευθύνη για την καλή ή κακή εκλογή του βίου του. Στη συμβολική γλώσσα του μύθου ο Πλάτων τονίζει το αναντικατάστατο της ανθρώπινης ατομικότητας. 4. Πως μπορούμε να εξηγήσουμε αυτές τις τρεις πλατωνικές απόψεις, τον τύπο του πολίτη, που απορροφάται από την τάξη μιας ιδεώδους πολιτείας, την ποικιλία των τύπων στις «ημαρτημένες» πολιτείες και την ανθρώπινη ατομικότητα στην απόλυτή της παρουσία αντικρύζοντας τη μοίρα της; Προτείνω να θεωρήσουμε τις τρεις αυτές διαστάσεις στον εσωτερικό τους συσχετισμό. Είναι, κατά τον Πλάτωνα, τρεις τρόποι αυτοκατανόησης και αυτοπραγμάτωσης, που αλληλοσυμπληρώνονται για να συνθέσουν την ανθρώπινη περιπέτεια.
Academy of Athens
