Ο ποιητής demente Rebora (1885-1957), μία μορφή που αναδύθηκε από τα γεγονότα που προηγήθηκαν και ακολούθησαν τη μετάβαση από τον 19° αιώνα στον 20° αιώνα, πρόσφερε ένα έργο που αποτελεί το ανάγλυφο της πορείας ενός ανθρώπου από την εμπειρία των παγκοσμίων πολέμων και του «άξενου» χαρακτήρος των πόλεων στη μελέτη της φιλοσοφίας και της λογοτεχνίας, (μετέφρασε τους ρώσους συγγραφείς Andrèev,Tolstoj, Gogol), και στην εμπειρία του εσωτερικού αισθήματος, όπως το βίωσε μελετώντας τα φιλοσοφικά και θεολογικά έργα του Rosmini. Στο πρώτο μέρος της μελέτης, την οποία πραγματοποιήσαμε, (Il «dialogo» fra Piatone, Rosmini e Rebora) επιχειρούμε να συνδέσουμε τις φιλοσοφικές πηγές εμπνεύσεως του Rebora με την πλατωνική και την ροσμινιανή φιλοσοφία. Ένα χωρίο του Πλάτωνος (Φαίδ., 84 a-b) είναι η αφετηρία μας. Ο Πλάτων, που εξέθρεψε το ιστορικό πνεύμα της πάλης μεταξύ του όντος και του μη όντος, φανερώνει στους διάλογους του όλα εκείνα τα στοιχεία που καθιστούν ωφέλιμο ή ανώφελο το έργο της ομηρικής Πηνελόπης· το πρόβλημα του ανθρώπου συνοψίζεται στους εξής λόγους του Πλάτωνος: εάν η ψυχή παρέμενε στη νύχτα των αισθήσεων θα ξαναύφαινε το πέπλο των παθών που την ημέρα η φιλοσοφία επιδιώκει να διαλύσει... Ο Rosmini «μακριά» από τη μάχη των «μνηστήρων» της Πηνελόπης διερευνά το έργο της φιλοσοφίας. Ο Rebora βιώνει το δράμα της ψυχής που ζη στη νύχτα των αισθήσεων αλλά και την ελπίδα της ψυχής της Πηνελόπης που διαπράττει τη νύχτα το ανώφελο για τους άλλους, όμως ωφέλιμο για την ίδια έργο· βιώνει επίσης το δράμα της ψυχής της Πηνελόπης, όταν την ημέρα αναγκάζεται να ζη «στην πόλη των μνηστήρων», και «ενθαρρύνεται» στην πορεία του ποιητικού του έργου να αναζητήσει ότι αναζήτησαν ο Πλάτων και ο Rosmini: τη φυγή από τον κόσμο της καθημερινότητος. Οι μορφές του όντος και του μη όντος, είναι μορφές φωτός οι μεν και μορφές σκότους oι δε, σχετικώς με τις οποίες διερωτάται ο Rebora αν ποτέ γεφυρώνεται η διαφορά τους και από ποιόν. Το ερώτημα όμως παραμένει αναπάντητο στο βαθμό που διερευνάται υπαρξιακώς μόνο και όχι και ιστορικώς. Υπάρχει η αμφισημία σε κάθε μορφή ζωής στο έργο του Rebora, που εννοείται ως η παραδοξότης του θανάτου, των αοράτων δυνάμεων και της προσδιοριστικότητος του θεϊκού στοιχείου. Στο δεύτερο μέρος της μελέτης, (L΄ontologia di demente Rebora), παρουσιάζεται η δυνατότης του ανθρώπου, όπως διαπιστώνεται στην ποίηση του Rebora, να επιλέξει και να καλλιεργήσει όλα τα οντολογικά και δομικά στοιχεία για να μετάσχει του θείου. Η εξέταση του «οντολογικού άξονος» βασίζεται στην αρχή ότι χρειάζεται να μελετήσουμε την αισθητική φύση της ψυχής με τρόπο που να μην τη θεωρήσουμε ότι «δεσμεύεται» από τις αισθήσεις, αλλά που να διαισθανόμεθα το «πεταγμά της», εν καιρώ, προς το νοητόν. Στην πορεία της εξετάσεως του ανωτέρω θέματος αναφέρονται τα χαρακτηριστικά του ηθικού πραγματισμού και του κριτικού ρεαλισμού, η λειτουργία της φαντασίας, του λόγου, του αισθήματος και του συναισθήματος. Στο τρίτο μέρος, (L΄intelligenza del cuore: la moralità nella poesia di Rebora), αναπτύσσεται η σημασία του πλατωνικού «τόκος εν καλώ», όπως αυτή είναι δυνατόν να προκύψει από το προσωπικό λυρικό ύφος του λόγου του ποιητού, που μαρτυρεί, άλλοτε με σύμβολα, άλλοτε με ρεαλισμό, άλλοτε με λέξεις που «εκπλήσσουν», το μόχθο, τη δυσκολία, την τέχνη και την τεχνική της «γενέσεως προς ουσίαν». Τέλος στο τέταρτο μέρος, (La «ricerca» reboriana), προσδιορίζονται οι «κατηγορίες» της υποκειμενικότητος και αντικειμενικότητος, οι τύποι των ανθρώπων που «πλάθονται και ξεπλάθονται», άλλοτε παραπλήσιοι προς το σωκρατικό πρότυπο, άλλοτε διαφορετικοί, και συνεπώς τραγικοί, ο «κρυφός» πόθος του ποιητού να διεισδύσει και να «ακούσει» κάθε πράγμα, κάθε ήχο, κάθε στιγμή, κάθε σχέση· ο πόθος αυτός γεννά όχι τη γνώση της ενότητος της ζωής και την ευτυχία στις καθημερινές σχέσεις, αλλά τη δύναμη να μην γίνει δέσμιος της φθαρτής φύσεώς του.
Ακαδημία Αθηνών
