use the file or the thumbnail according to the license: CC BY-NC-SA 4.0 Attribution-NonCommercial-ShareAlike
Aux sources du concept de laïcité: Les Néokantiens français
Krulic , Brigitte
Αναζητώντας ένα θεωρητικό πλαίσιο οι «πατέρες» της Τρίτης Δημοκρατίας εστράφησαν εκουσίως και σαφώς προς ένα corpus κειμένων φιλοσοφικών. Περιστοιχίζοντο εξάλλου από φιλοσόφους, αρχάριους αλλά και δόκιμους, οι οποίοι συνέβαλλαν καθοριστικά στην ενσωμάτωση της φιλοσοφίας στον εκπαιδευτικό μηχανισμό, που τότε δημιουργείτο, καθώς και γενικότερα στη σύζευξη που πραγματοποιήθηκε κατά τη δεκαετία 1870-80 μεταξύ της πολιτικής δράσης και της φιλοσοφικής σκέψης. Η μεγάλη πλειοψηφία των φιλοσόφων αυτών ασπάζονταν, με ποικίλους τρόπους, τον καντιανισμό, ο οποίος εδραιώθη έτσι στην παιδεία της Τρίτης Δημοκρατίας. Στο παρόν άρθρο θα σκιαγραφηθούν οι τρόποι (πνευματικά στοιχήματα και σκοποί), αυτών των «γαλλικών καντιανών αναγνώσεων», με τους οποίους αναδύθηκαν, μέσω του έργου του δασκάλου από την Καινιξβέργη, τα εννοιακά στοιχεία που ενσωματώθηκαν και αναμίχθηκαν στις πνευματικές και πολιτικές έριδες της Αριστεράς του 19ου αιώνα, ούτως ώστε να καταλήξουν σε μια πνευματική δομή προικισμένη με μια συγκεντρωτική ισχύ. Το παραχθέν έργο των κορυφαίων εκπροσώπων της Τρίτης Δημοκρατίας στον τομέα της κοινωνιολογίας καθιστά σαφή την θεσμική επίδραση των νεοκαντιανών (ή «κριτικιστών»). Αυτή η έντονη θεσμική παρουσία αποκρυστάλλωσε και μετάδωσε στην κοινή γνώμη μια έννοια «λαϊκότητας», στην οποία δεσπόζουν τρία στοιχεία: (α) η ιδέα μιας παγκοσμίου ηθικής, (β) το επιστημολογικό κριτήριο του περιορισμού του μη-γνωρίσιμου, και η δικαιακή του παράφραση, τ.ε. ο περιορισμός των ειδικοτήτων, και (γ) το οικουμενικό πρόγραμμα του Κάντ, το οποίο, μεταφρασθέν και προσομοιωθέν στην ιδεολογία της Τρίτης Δημοκρατίας, αναμίχθηκε με την ενοποιό κατεύθυνση της κρατικής παράδοσης στην Γαλλία. Αυτές οι «λαϊκές» επαναστάσεις του Κάντ εγγράφοντο στη «γερμανική κρίση της γαλλικής σκέψης» που επακολούθησε στην ήττα του 1870: η γερμανική φιλοσοφία προσέφερε μια πλειάδα «καλών» και «κακών» ταγών, οι οποίοι συνέβαλαν στο να δημιουργηθεί η ανάγκη να βρεθούν θεραπείες στα δεινά της μετεπαναστατικής περιόδου, των ιστορικών ψευδαισθήσεων και των νοσούντων χαρακτηριστικών της μοντερνικότητας της Τρίτης Δημοκρατίας.
Academy of Athens
