δείτε την πρωτότυπη σελίδα τεκμηρίου στον ιστότοπο του αποθετηρίου του φορέα για περισσότερες πληροφορίες και για να δείτε όλα τα ψηφιακά αρχεία του τεκμηρίου*
χρησιμοποιήστε το αρχείο ή την εικόνα προεπισκόπησης σύμφωνα με την άδεια χρήσης : CC BY-NC-SA 4.0 Αναφορά Δημιουργού - Μη Εμπορική Χρήση - Παρόμοια Διανομή
L' etica di Panezio e la tradizione classica
Vimercati , Emmanuelle
Στην παρούσα μελέτη δηλώνονται οι πλέον προφανείς επιδράσεις της σωκρατικής, πλατωνικής και αριστοτελικής φιλοσοφίας επί των σημαντικότερων πλευρών της ηθικής του Παναιτίου. Λαμβάνονται υπ΄ όψιν οι παρακάτω πλευρές: 1. Η σχέση μεταξύ δικαιοσύνης και ωφέλιμου, που ο Παναίτιος συζητά στο πλαίσιο του honestum, ενδεχομένους μάλιστα προκειμένου να ασκήσει κριτική επί των θέσεων του Καρνεάδου, οι οποίες διατυπώνονται ιδιαιτέρως στο (σε αποσπασματική μορφή) III βιβλίο του De Republica, του Κικέρωνος. Ενώ ο Καρνεάδης εμπνέεται από τις θέσεις του Θρασυμάχου, του Γλαύκωνος και του Αδειμάντου, όπως διατυπώνονται στα πρώτα βιβλία της Πολιτείας του Πλάτωνος, ο Παναίτιος επανεξετάζει τις σωκρατικές θέσεις, από τις οποίες στη συνέχεια διαφοροποιείται σε αρκετά σημεία -ίσως μάλιστα εξ αιτίας της επίδρασης του αριστοτελικού απόηχου ως προς την έννοια της δικαιοσύνης και της μεγαλοψυχίας- με σκοπό να επιδείξει μια ήπια, αλλά νόμιμη επιθυμία σχετικά με το χρήσιμο και τη σημασία του στο πολιτικό επίπεδο. Στο σημείο αυτό ο Παναίτιος αξιολογεί θέματα κοινωνικής υφής (το δοκείν) τα οποία εδράζονται επί μιας αυθεντικής άκαμπτης ηθικής (του είναι), της δόξας, της τιμής και της ιδέας μιας δικαιοσύνης πιο ελευθέριας σε σχέση με την πλατωνική. Εν τέλει αυτό δεν φαίνεται να είναι απλώς μια απάντηση στον Πλάτωνα αλλά ενέχει και στοιχεία κριτικής σχετικά προς αυτόν. 2. Η ενότητα και η υποταγή της αρετής, που ίσως θα εύρισκε μια πρώτη έκφρασή της, ιδιαίτερα σε ένα σπουδαίο χωρίο του πλατωνικού Πρωταγόρα, αλλά και πού βρίσκει χρήσιμα στοιχεία σύγκρισης σε ένα χωρίο του Φίλωνος του Αλεξανδρέως σχετικό προς την σπουδαία μεταφορά του τοξότη (η οποία χρησιμοποιείται και από τον Παναίτιο) και σε κάποιους αριστοτελικούς αποήχους σχετικούς με την στοχαστική τέχνη και την καλοκαγαθία. 3. Η απώλεια της αυτάρκειας της αρετής ως προς την ευδαιμονία (εν συγκρίσει προς την αρχαία Στοά), σχετικά με την οποία ο Παναίτιος μάλλον έχει επηρεασθεί από αποήχους της αρχαίας Ακαδημίας αλλά όμως και από τον Αριστοτέλη, όπου προσδίδεται αξία σε ορισμένα εξωτερικά αγαθά σε σχέση με την ευδαιμονία. Αυτό επομένως θα προϋπέθετε ακόμη και κάποιες μεταβολές ως προς τη θεωρία της οικειώσεως. 4. Το σωκρατικό απόφθεγμα του «γνώθι σ΄ αυτόν», που βρίσκει μερικώς θέση στην θεωρία του Παναίτιου των τεσσάρων personae. Η χρήση, άρα, από τον Παναίτιο των «κλασσικών» πηγών φαίνεται ότι επικεντρώνεται αφ' ενός στο να ασκήσει κριτική επί της Σκεπτικιστικής Ακαδημίας και αφ' ετέρου στο να επαναπροσδιορίσει κάποιες αρχές της Αρχαίας Στοάς. Με αυτόν τον σκοπό, εκτός από τους πλέον σημαντικούς πλατωνικούς διάλογους και τις τρεις αριστοτελικές ηθικές, αναδύεται ως υποστηρικτική των θέσεών του η σημασία του Πρώτου Αλκιβιάδου στο έργο του Παναιτίου.
*Η εύρυθμη και αδιάλειπτη λειτουργία των διαδικτυακών διευθύνσεων των συλλογών (ψηφιακό αρχείο, καρτέλα τεκμηρίου στο αποθετήριο) είναι αποκλειστική ευθύνη των φορέων περιεχομένου.
Ακαδημία Αθηνών
