To απόσπασμα 52 του Hρακλείτου, τo oποίο θεωρείται ήδη από παλιό ως ένα ιδιαίτερα αινιγματικό και δυσπρόσιτο κείμενο, αναλύεται, από φιλολογική και φιλοσοφική άποψη, στα συστατικά του μέρη (αιών- παίς παίζων πεσσεύων-παιδός ή βασιληίη) και διερευνάται διεξοδικά το νόημα του μέσα στα ιστορικά πλαίσια του αρχαϊκού κλίματος σκέψης. Προτού επιχειρηθή μια προσέγγιση του φιλοσοφικού νοήματος του κειμένου αυτού, παρουσιάζονται κριτικό τόσο οι αρχαίες ερμηνείες του αποσπάσματος (Λουκιανού, Κλήμεντος, Πρόκλου, Ιππολύτου) όσο και οι πιο ενδιαφέρουσες από τις νεώτερες (Kern, Teichmüller, Gladisch, Schuster, v. Wilamowitz, Zeller, Brieger, Diels, Snell, Cherniss, Nador, Guthrie κ. ά.). Η όλη διαπραγμάτευση του προβλήματος καταλήγει στις ακόλουθες θέσεις : 1) Ο αιών είναι ο μοναδικός θείος παράγων που διέπει αιώνια το, πάντα στους συνεχείς μετασχηματισμούς τους από τη μια μορφή στην άλλη, είναι το αιώνια ζωντανό παιδί που παίζει το παιγνίδι του κόσμου. 2) Ο θεϊκός αυτός παίς απεικονίζει με τον μοναδικό τρόπο ζωής και ενεργείας του, δηλαδή παίζων, τον τρόπο ύπαρξης του κόσμου όλου. 3) Ο θεός-παίς παίζει τους πεσσούς, οι οποίοι απεικονίζουν τα πάντα, σ΄ ένα διατεταγμένο παιγνίδι : όλα μετακινούνται αδιάκοπα, αλλάζουν θέσεις, οργανώνονται και αποδιοργανώνονται χωρίς τέλος. 4) Η εικόνα αυτή του παιδιού που βασιλεύει μέσα σ΄ όλα, του παιδιού που παίζει αιώνια το παιγνίδι του κόσμου, προσδίδει επίσης χάρη και αισθητική αξία στο κοσμικό γίγνεσθαι : Ο κόσμος παρέχει την εικόνα ενός όμορφου και χαριτωμένου παιγνιδιού και η κάθε φάση του, με τον διαφορετικό κάθε φορά συνδυασμό των πεσσών, παρουσιάζει καινούργιο ενδιαφέρον, σχηματίζει ένα νέο νόημα και αποπνέει μια γοητεία.
Academy of Athens
