Politics, Morals, Nature and Convention

Politics, Morals, Nature and Convention

Το τεκμήριο παρέχεται από τον φορέα :
Ακαδημία Αθηνών   

Αποθετήριο :
Κέντρον Ερεύνης Ελληνικής Φιλοσοφίας (ΚΕΕΦ)   

δείτε την πρωτότυπη σελίδα τεκμηρίου
στον ιστότοπο του αποθετηρίου του φορέα για περισσότερες πληροφορίες και για να δείτε όλα τα ψηφιακά αρχεία του τεκμηρίου*
χρησιμοποιήστε
το αρχείο ή την εικόνα προεπισκόπησης σύμφωνα με την άδεια χρήσης :
CC BY-NC-SA 4.0

Αναφορά Δημιουργού - Μη Εμπορική Χρήση - Παρόμοια Διανομή
CC_BY_NC_SA



Politics, Morals, Nature and Convention

Henderson, G.P.

Σκοπός μου στο μελέτημα τούτο είναι να εξετάσω την θέσιν του Αριστοτέλους (Ηθικά Νικομάχεια 1904 b), ότι το αντικείμενον της πολιτικής – όπως και της ηθικής – επιστήμης παρουσιάζει τόσην ποικιλίαν και αστάθειαν, ώστε θα μπορούσε να φανή ότι είναι προϊόν συμβάσεως (νόμου) και όχι ότι υπάρχει με τρόπον φυσικόν (φύσει). 1. Βεβαίως λείπει από τα πολιτικά και ηθικά φαινόμενα το είδος της σταθερότητος, που θα έδειχνε η φύσις χωρίς την επέμβασιν του ανθρώπου, διότι η Πολιτική και η Ηθική είναι ακριβώς όψεις μιας επεμβάσεως. Αλλά τούτο είναι φανερόν. 2. Ας υποθέσωμεν ότι το «φυσικόν» είναι εις το επίπεδον εκείνων που πράττουν οι άνθρωποι, όχι απλώς εκείνων που τα βρίσκουν τυχόν απέναντι τους. Είναι άραγε δυνατόν να εξακριβώσωμεν εδώ ένα είδος σταθερότητος, που δεν ανήκει εις τα πολιτικά ή ηθικά φαινόμενα ; Τούτο δεν φαίνεται πιθανόν να το επτύχωμεν, εάν λάβωμεν υπό σοβαράν έποψιν τις κλασικές θεωρίες του «κοινωνικού συμβολαίου» (π.χ. του Hobbes, του Locke και του Rousseau), κατά τις οποίες η σταθερότης ανήκει εις ό,τι υπάρχει κατά σύμβασιν (νόμω), ως κάτι διακρινόμενον από ό,τι υπάρχει εις φυσικήν κατάστασιν. Ακόμη και αν υποθέσωμεν ότι οι θεωρίες αυτές είναι πεπαλαιωμένες, μπορεί ακόμη να έχη σημασίαν το γεγονός ότι ορίζουν τον λόγον των πολιτικών δικαιωμάτων, της πολιτικής υπακοής, των πολιτικών καθηκόντων και άλλων μέσω ανθρώπινης συνοχής με την έννοιαν της συμβάσεως και όχι της οργανικής αναπτύξεως (δηλ. της φύσεως, που δεν έχει συμπληρωθή με τρόπους συμπεριφοράς, ρυθμιζόμενους δι συμβολαίου). Αλλά η παρατήρησις αυτή θα μπορούσε να αντικρουσθή με τον λόγον ότι εις αυτές τις θεωρίες η εναντίωσις νόμος – φύσις είναι ο ανάστροφος, ο κακός δρόμος. Η «φυσική κατάστασις» είναι ένα τεχνητόν θεωρητικόν κατασκεύασμα και όχι «φυσική» με κάποιο πραγματικό νόημα. Μένει το επιχείρημα ότι ο άνθρωπος φύσει είναι τόσον ηθικόν και πολιτικόν ζώον όσον και ένα ζώον που φοβάται, δυσπιστεί και «κάνει το άγριο». Το κύριον ελάττωμα αυτής της κριτικής είναι ότι αφήνει την έννοιαν της «φύσεως» τουλάχιστον τόσον ασαφή όσον την ευρήκε. Κατά ένα ασαφές νόημα του όρου «φυσικόν» μπορεί να είναι για τον άνθρωπον να κανονίζη την ζωήν του με πολιτικούς θεσμούς, αλλά ασφαλώς υπάρχει και ένα άλλο, πλέον ενδιαφέρον νόημα του όρου τούτου, που μάλλον υπογραμμίζει με πόσην σύντονον τεχνικήν γίνονται οι θεσμοί αυτοί. Ας προσπαθήσωμεν να το διασαφήσωμεν. 3. Μια τυπικά πλευρά της σημασίας του «φυσικού», όταν ο όρος χρησιμοποιήται για να χαρακτηρίση ανθρώπινη δραστηριότητα και ανθρώπινες σχέσεις, είναι ότι το «φυσικον» γίνεται χωρίς προσπάθειαν, αυθόρμητα. Ο όρος μπορεί να συσχετισθή με την ιδιότητα μερικών κοινωνικών ενεργειών και σχέσεων να είναι απλώς «εκεί (ως «δεδομένα», «απλά γεγονότα»), όχι οργανωμένες, όχι γεννημένες επίτηδες ενέργειες αντίθετα προς πολιτικές – πράξεις, σχέδια, συστήματα κ.τ.λ., που προϋποθέτουν ομάδες ανθρώπων και σύνολα περιστάσεων, που γίνονται κατόπιν σκοπίμου ρυθμίσεως, με οργάνωσιν. Αυτά τα χαρακτηρίζει η προσπάθεια, αλλά σκοπός τους είναι η πολιτική και η κοινωνική σταθερότης ενός ζωντανού, όχι αποστεωμένου είδους. Υπάρχουν κατά σύμβασιν, αλλά όχι κατά μίαν «απλήν» σύμβασιν. Η ίδια διάκρισις μπορεί να γίνη μεταξύ ηθικών συστημάτων και απλών ηθών και εθίμων. Μπορούν να υπάρχουν κατά σύμβασιν (νόμω), αλλά η σύμβασις μπορεί να εννοηθή ως άσκησις εσωτερικής δυνάμεως, ως κριτική συσκευή που λειτουργεί για την συνεχή αναθεώρησιν των αρχών, οι οποίες εξ άλλου αποτελούν την στερεότητα και την σταθερότητα του συστήματος. Γίνεται πάλι φανερόν ότι εκείνο που υπάρχει κατά σύμβασιν μπορεί να εμφανίζεται υπό πολλούς και διαφορετικούς τύπους. Είναι λοιπόν το αντικείμενον της πολιτικής και της ηθικής επιστήμης ποικίλον και ασταθές ή όχι ; Τούτο εξαρτάται από το επίπεδον της θεωρήσεως. Οι επιστήμες αυτές ίσως χρειάζονται να υπολογίζουν σε μια σταθερότητα και σε μιαν ενότητα προαιρέσεως, που διαλεκτικά σχετίζεται με τις ποικίλες λεπτομέρειες της πολιτικής και της ηθικής ζωής. Εξ άλλου κατά το μέτρον που εκείνο το αντικείμενον είναι ποικίλον και ασταθές, το γεγονός ότι έχει αυτά τα χαρακτηριστικά δεν στηρίζει κατ’ ανάγκην την πρότασιν του Αριστοτέλους, ότι υπάρχει κατά σύμβασιν (νόμω) και όχι με φυσικόν τρόπο (φύσει). Η έρευνά μου έτεινε να δείξη, ότι η «σύμβασις» μπορεί να συσχετισθή με την σταθερότητα και την τάξιν τουλάχιστον τόσο στενά όσο και με την ποικιλία και την αστάθεια – ακόμη και όταν η «σύμβασις» διέπη πολύ δυναμικές πολιτικές και ηθικές ρυθμίσεις.

Επετηρίδα


1972


Νόμος
Ηθική
Συστηματική Φιλοσοφία
Φύση
Πολιτική


Κείμενο/PDF

Ελληνική γλώσσα
Αγγλική γλώσσα




*Η εύρυθμη και αδιάλειπτη λειτουργία των διαδικτυακών διευθύνσεων των συλλογών (ψηφιακό αρχείο, καρτέλα τεκμηρίου στο αποθετήριο) είναι αποκλειστική ευθύνη των φορέων περιεχομένου.