Ο Νίτσε δεν δίνει πουθενά έναν σαφή ορισμό της Φιλοσοφίας. Αντίθετα οι απόψεις του για τον φιλόσοφο είναι ξεκάθαρες. Έμμεσα λοιπόν καταλαβαίνομε την αντίληψή του για την φιλοσοφία από τον φιλόσοφο. Η μέθοδος του Νίτσε είναι τυπολογική. Αναζητά τον τύπο, δηλαδή εκείνον που ανταποκρίνεται περισσότερο στην ουσία του φιλοσόφου. Οδηγείται έτσι σε ριζική κριτική των παραδοσιακών αντιλήψεων για τον φιλόσοφο. Ο πραγματικός δεν έχει καμία σχέση με την κατεστημένη ηθική. Πρέπει να είναι πάντα πέρα, πάνω απ’ το καλό και το κακό. Όλη η φιλοσοφία, από τον Πλάτωνα, έπεσε στην παγίδα της ηθικής. Ο αληθινός φιλόσοφος δεν έχει επίσης καμία σχέση με την παλιά μεταφυσική, γιατί αρνείται, όπως και η ηθική, την αξία της ζωής. Χάνεται μέσα σε άπιαστες, σκοτεινές ιδέες όπως «ψυχή», «άλλος κόσμος», «θεός». Ο Νίτσε ζητά από τον φιλόσοφο να ξαναγίνη ο καλός φίλος όλων αυτών των περιφρονημένων, των «πιο κοντινών πραγμάτων», δηλαδή της ζωής, του σώματος, των αισθήσεων, του κόσμου. Δεν πρέπει να συγχέωμε τέλος τον φιλόσοφο με τους εργάτες της φιλοσοφίας, τύπου Kant και Hegel, που ο ρόλος τους είναι βοηθητικός. Ο φιλόσοφος είναι ο δημιουργός των αξιών. Τέτοιοι πραγματικοί φιλόσοφοι δεν υπήρξαν ακόμη. Τους βλέπει μόλις να «ανατέλλουν», ο ίδιος είναι ο πρώτος. Διακινδυνεύει να τους βαφτίση: «αυτοί που πειράζουν», με την αρχαία σημασία του ρήματος. Η ίδια αυτή ονομασία αποτελεί έναν πειρασμό, μια υποκίνηση για ανατροπή της κλασσικής αντίληψης του φιλοσόφου. Και πρώτα – πρώτα ο φιλόσοφος που πειράζει είναι εκείνος που δοκιμάζει την αξία, που εξετάζει, που κρίνει. Οι εργάτες της φιλοσοφίας κρίνουν με βάση τις κατεστημένες αξίες. Μιας πλήρης κριτική προϋποθέτει όμως την κριτική των αξιών. Έτσι ο φιλόσοφος «νομοθετεί» νέες αξίες ή καλύτερα μια νέα αρχή δημιουργίας των αξιών : την θέληση δύναμης. Η ίδια η ζωή είναι θέληση δύναμης και έτσι αρχή των αξιών. Δεν είναι πια οι αξίες που προσδιορίζουν την ζωή, αλλά αυτή τις αξίες. Πειράζω σημαίνει ακόμη βάζω σε πειρασμό, δελεάζω, ζητώ ν’ αποπλανήσω. Ακριβώς, ο φιλόσοφος που πειράζει μας βάζει στον πειρασμό, γιατί ξαναδίνει αξία σ’ ότι ήταν ως τώρα αμαρτία: στην απόλαυση της ζωής και του σώματος. Με άλλα λόγια μας «διαφθείρει». Πειράζω σημαίνει τέλος αποπειρώμαι, επιχειρώ, διακινδυνεύω. Η φιλοσοφία, ως σκέψη των «ριζών», των πρώτων αρχών και αιτιών του Είναι, είναι μια επικίνδυνη επιχείρηση. Στον Νίτσε το Είναι ισοδυναμεί με το Ζειν, και κοινή τους ουσία είναι η θέληση δύναμης. Η ζωή είναι κίνδυνος, αφού είναι θέληση δύναμης κι αφού υπάρχει ο θάνατος. Άρα όταν ζη κανείς επικίνδυνα, σαν να ζη «στο τετράγωνο», δυό φορές πιο έντονα. Τι αξίζει μια ζωή που μοιάζει με χειμέρια νάρκη; Αντίθετα με τους αρχαίους Έλληνες και τους Ρωμαίους, που είχαν ένα ηρωικό πνεύμα, ο σύγχρονος άνθρωπος ζη μαλθακά, αποφεύγει τους κινδύνους για να ζήση πολύ. Εκείνο που αξίζει δεν είναι μια μακριά ζωή, αλλά μια ζωή ζωντανή, έντονη. Ο φιλόσοφος είναι ο κήρυκας της ζωής. Ο ίδιος ζη τον υπέρτατο κίνδυνο των αναζητήσεων στα βάθη, στις αβύσσους του Είναι. Η φιλοσοφία είναι μια ζωή επικίνδυνη, αλλά τι υψηλή ένταση παρέχει! Ο πραγματικός φιλόσοφος είναι αυτός «που πειράζει», γιατί η φιλοσοφία του είναι το πιο ισχυρό διεγερτικό για τη ζωή – ένας πειρασμός.
Ακαδημία Αθηνών
