The Socio-Political Views of Heraclitus of Ephesus

The Socio-Political Views of Heraclitus of Ephesus

Το τεκμήριο παρέχεται από τον φορέα :
Ακαδημία Αθηνών   

Αποθετήριο :
Κέντρον Ερεύνης Ελληνικής Φιλοσοφίας (ΚΕΕΦ)   

δείτε την πρωτότυπη σελίδα τεκμηρίου
στον ιστότοπο του αποθετηρίου του φορέα για περισσότερες πληροφορίες και για να δείτε όλα τα ψηφιακά αρχεία του τεκμηρίου*
χρησιμοποιήστε
το αρχείο ή την εικόνα προεπισκόπησης σύμφωνα με την άδεια χρήσης :
CC BY-NC-SA 4.0

Αναφορά Δημιουργού - Μη Εμπορική Χρήση - Παρόμοια Διανομή
CC_BY_NC_SA



The Socio-Political Views of Heraclitus of Ephesus

Κεσσίδης, Θεοχάρης

Σκοπός του συγγραφέα αυτής της μελέτης είναι να δείξει, ότι η κρατούσα αντίληψη, σύμφωνα με την οποία η στάση του Ηρακλείτου απέναντι στους πολλούς είναι υπερβολικά αρνητική, δεν είναι ορθή. Έτσι, πολλοί μελετητές του Ηρακλείτου, διαφόρων μάλιστα πολιτικών αποχρώσεων, τον θεωρούν πεπεισμένο αντιδημοκράτη και αντιδραστικό. Σ΄ αυτούς ανήκουν, όπως ενδεικτικά αναφέρει ο συγγραφέας, οι Th. Gomperz, V. F. Asmus, Α. F. Losev και Κ. R. Popper. Απ΄ αυτούς ο Α. F. Losev βλέπει στον Ηράκλειτο μια σύνθεση αριστοκρατικής και δημοκρατικής νοοτροπίας. Την αριστοκρατική του διάθεση την βλέπει στις κοινωνικές και πολιτικές του αντιλήψεις, ενώ τη δημοκρατική του αντίληψη τη βλέπει στην κοσμολογία του. Ο συγγραφέας βρίσκει ενδιαφέρουσα την άποψη εκείνων που δέχονται (Πβ. Μ. Marcovich και G. Vlastos) ότι ο Ηράκλειτος ήταν τελικά υπέρμαχος μιας μετριοπαθούς δημοκρατίας, γιατί είχε αντιληφθεί καλά ότι ο καιρός της αριστοκρατικής κυριαρχίας είχε πια παρέλθει. Όταν λοιπόν ο Ηράκλειτος εμφανίζεται υπέρμαχος μιας άκρατης αριστοκρατίας «εις εμοί μύριοι, εάν άριστος η» (Απόσπ. 49, πβ. απόσπ. 33), δεν επιδοκιμάζει μια αριστοκρατική απολυταρχία ή τυραννία αλλά εννοεί βασικά (Πβ. G. Vla¬stos) την υπεροχή του νόμου που εκφράζεται αντιπροσωπευτικά ως «βουλή του ενός» (Πβ. απόσπ. 33), του άριστου και μετριοπαθούς, που ενσαρκώνει το νόμο, γιατί ο νόμος αποτελεί για τον Ηράκλειτο την υπέρτατη αρχή κάθε πολιτείας και κοινωνίας (Πβ. απόσπ. 44 και 114). Η στάση, δηλ. ο σεβασμός, του ανθρώπου απέναντι στο νόμο, έχει για τον Ηράκλειτο καθοριστική σημασία και όχι η καταγωγή ή άλλα κριτήρια. Μολαταύτα ο συγγραφέας καταλήγει τελικά ότι ο Ηράκλειτος δεν ήταν υπέρμαχος μιας μετριοπαθούς δημοκρατίας, αλλά μιας μετριοπαθούς αριστοκρατίας, γιατί νομίζει ότι η μετριοπαθής αριστοκρατία φαίνεται να ταιριάζει περισσότερο στην Ηρακλειτική αντίληψη της λέξης: «άριστος» σχετικά με τη γνώση, το πνεύμα και την εφαρμογή των νόμων. Γιατί οι νόμοι συνοψίζουν κατά τη γνώμη του συγγραφέα τις γενικές αρχές του δικαίου, που εκφράζουν τα κοινά συμφέροντα των πολιτών και ενσαρκώνουν έτσι αντικειμενικές αξίες και όχι αυθαίρετες ατομικές επιδιώξεις ή και επιδιώξεις ακόμη κάποιας πλειοψηφίας, εφόσον αυτή δεν εκφράζει τον λεγόμενο κοινό λόγο (Πβ. απόσπ. 1 και 2), που αποτελεί το έσχατο κριτήριο της αλήθειας και του αγαθού. Ένα κριτήριο που πρωταρχικά δεν εκφράζει ποσοτικές (οι πολλοί) αλλά ποιοτικές σχέσεις (ο εις και ο άριστος). Προκειμένου να ενισχύσει ο Ηράκλειτος το κύρος και την αξία του νόμου δεν διστάζει να του δώσει κάποια μεταφυσική διάσταση, αφού τον συνδέει με το «θείον» (Πβ. απόσπ. 114). Ο Ηράκλειτος, καταλήγει ο συγγραφέας, δεν ήταν εναντίον των βασικών αρχών της δημοκρατίας, όπως είναι ή ισότητα των ανθρώπων έναντι του νόμου και το δικαίωμα του κάθε πολίτη να εκφράζει ελεύθερα τη γνώμη του. Ο Ηράκλειτος — που πρέπει ασφαλώς να κατανοηθεί μέσα στα χρονικά και τοπικά πλαίσια που προσδιορίζουν τη ζωή του, και σ΄ ένα βαθμό τη σκέψη του—, παρά την όποια αριστοκρατική του διάθεση ή και υποτίμηση ακόμα των πολλών, προέταξε αξιοκρατικά την υπεροχή του νόμου και το κοινό συμφέρον. Η αρνητική στάση του απέναντι στους πολλούς δεν οφείλεται σε μια προκατειλημμένη ή αυθαίρετη προτίμηση των ολίγων και αρίστων, και περιφρόνηση των πολλών, αλλά εξαρτάται βασικά από το κατά πόσον οι μεν ή οι δε συμβαίνει να εκφράζουν θετικότερα ορισμένες ανθρώπινες αξίες.

Επετηρίδα


1983-1984


Ιστορία της Φιλοσοφίας
Ηράκλειτος
Προσωκρατική Φιλοσοφία
Κοινωνία
Πολιτική


Κείμενο/PDF

Ελληνική γλώσσα
Αγγλική γλώσσα




*Η εύρυθμη και αδιάλειπτη λειτουργία των διαδικτυακών διευθύνσεων των συλλογών (ψηφιακό αρχείο, καρτέλα τεκμηρίου στο αποθετήριο) είναι αποκλειστική ευθύνη των φορέων περιεχομένου.