Η σκοπιμότης της φύσεως θα ήταν εξ΄ αντικειμένου θεμελιωμένη αν οι φυσικές μορφές είχαν δημιουργηθή με τον έκδηλο σκοπό να ικανοποιήσουν την κριτική μας ικανότητα. Αντιθέτως, δύσκολα θα γίνει δεκτό πως η τελικότης αυτή δεν είναι υποκειμενική, αφού εξαρτάται αποκλειστικά από την φαντασία. Η φύση δεν μεριμνά καθόλου περί του να αρέσει η ίδια. Αν πράγματι αρέσει, αυτό οφείλεται στο ότι η κριτική μας ικανότης την αντιμετωπίζει σύμφωνα προς μιαν αισθητική σκοπιμότητα την οποίαν εφαρμόζει επί της μορφής και επί της αισθητικής σκοπιμότητος των φυσικών αντικειμένων. Η διαπίστωση αυτή συνεπάγεται δύο σημαντικές επιπτώσεις: πρώτον, ότι η μορφή συνδέεται προς την υποκειμενικότητα της κρίσεως, που εκφέρεται ως προς αυτήν, και, κατ΄ επέκταση, ως προς την αισθητική σκοπιμότητα την οποίαν εκφράζει· δεύτερον, ότι η «ιδανικότης» της σκοπιμότητος των αντικειμένων της καλαισθητικής κρίσεως προεκτείνεται στη μορφή που αποτελεί την αισθητή της όψη, και που εκφράζει την υλικότητά της. Ωστόσο, η αληθινή αισθητική φύση της μορφής ενυπάρχει στην παραστατική της εικόνα η οποία συνιστά την άυλην όψη εκείνης. Ως εκ τούτου, η αναγωγή της αισθητικής μορφής στη αρχή της σκοπιμότητας, χάρι στο παιχνίδι των πνευματικών δυνάμεων, όχι μόνο διευκολύνεται, αλλά και εξ΄ ολοκλήρου δικαιώνεται, ο δε αντινομικός χαρακτήρ του καντιανού αισθητικού υποκειμενισμού αυτομάτως υπερβαίνεται.
Academy of Athens
