δείτε την πρωτότυπη σελίδα τεκμηρίου στον ιστότοπο του αποθετηρίου του φορέα για περισσότερες πληροφορίες και για να δείτε όλα τα ψηφιακά αρχεία του τεκμηρίου*
χρησιμοποιήστε το αρχείο ή την εικόνα προεπισκόπησης σύμφωνα με την άδεια χρήσης : CC BY-NC-SA 4.0 Αναφορά Δημιουργού - Μη Εμπορική Χρήση - Παρόμοια Διανομή
The impasse of Planck΄s Epistemology
Jaki, Stanley L.
Η θεωρητική φυσική τράβηξε εξαρχής την προσοχή του Planck ως ένα πεδίο που επηρεάζει αποφασιστικά τη γνωσιοθεωρία. Έτσι, όταν βρήκε στην αθροιστική μέθοδο, ως διαφορετική από τον απειροστικό λογισμό, το κλειδί για την ακτινοβολία του μελανού σώματος, έβγαλε αμέσως το συμπέρασμα ότι η συνέχεια των αιτιακών σχέσεων μπορεί να αναιρεθεί. Απρόθυμος να εγκαταλείψει την απόλυτη αιτιότητα, στην οποία έβλεπε τη μόνη εγγύηση για τη (γνωστική) σύλληψη της πραγματικότητας εκ μέρους του ανθρώπου, προσπάθησε, μισό σχεδόν αιώνα, να βγει από το ακόλουθο αδιέξοδο: αφενός υποστήριζε την απόλυτη εγκυρότητα της ακριβούς μέτρησης κάθε αλληλεπίδρασης (μέτρηση), την οποία θεωρούσε ως τη μόνη απόδειξη της αυστηρής αιτιότητας και άρα της πραγματικότητας της αλληλεπίδρασης: αφετέρου αποδεχόταν την εγκυρότητα της στατιστικής η ασυνεχούς φύσης των κβαντομηχανικών διαδικασιών, για τη θεμελίωση των οποίων πολύ βοήθησε η ανακάλυψή του του κβάντου δράσης. Ο Planck αναζήτησε μια διέξοδο (αυτού του αδιεξόδου) καταφεύγοντας στο ανώτερο πνεύμα του Laplace, που, κατέχοντας μια ακριβή γνώση όλων των παραμέτρων, μπορεί να προείπει με πλήρη μέτρηση όλα τα μελλοντικά γεγονότα. Ήταν μ΄ αυτή την έννοια που ο Planck προσπάθησε να άρει τη σύγκρουση μεταξύ ελεύθερης βούλησης και φυσικής αιτιοκρατίας, ειδικά στο δοκίμιο του Νόμος της αιτιότητας και ελευθερία της βούλησης (1923), στο οποίο και παρέχει την πιο συστηματική έκθεση της γνωσιοθεωρίας του. Η πάλη του Planck με το πρόβλημα της αιτιότητας πρόλαβε τις (αξιωματικές) προκείμενες της ερμηνείας της Σχολής της Κοπεγχάγης (για την κβαντομηχανική), οι κύριοι εκπρόσωποι της οποίας απλώς θεώρησαν ως στερούμενο νοήματος το πρόβλημα της αιτιότητας και της πραγματικότητας, προβλήματα που κατείχαν την πρώτη θέση στη σκέψη του Planck. Ο Planck μπορεί να είχε βρει ένα ικανοποιητικό τρόπο να ξεφύγει από το γνωσιοθεωρητικό του αδιέξοδο, αν ο νεοκαντιανός ιδεαλισμός του δεν τον είχε εμποδίσει να εκτιμήσει τον ρεαλισμό των μεγάλων Σχολαστικών φιλοσόφων, για τους οποίους η αναγνώριση της αντικειμενικής πραγματικότητας ήταν η προϋπόθεση κάθε συζήτησης για τη φυσική αιτιότητα. Αν ο Planck το είχε αντιληφθεί αυτό θα είχε ίσως θεμελιώσει καλύτερα την αντίθεσή του στην ερμηνεία της σχολής της Κοπεγχάγης (για την κβαντομηχανική), σύμφωνα με την οποία αναγνωρίζονται όψεις μόνο της πραγματικότητας αλλά όχι η πραγματικότητα η ίδια. Το γνωσιοθεωρητικό αδιέξοδο, απ΄ το οποίο ο Planck δεν μπορούσε να ξεφύγει (επειδή ήταν) συνεπαρμένος από την ακριβή μέτρηση —μια αλληλεπίδραση που δεν μπορεί να μετρηθεί με ακρίβεια, δεν μπορεί και να λάβει χώρα με ακρίβεια— το οποίο βρίσκεται στη βάση της ερμηνείας της κβαντομηχανικής από τη σχολή της Κοπεγχάγης.
*Η εύρυθμη και αδιάλειπτη λειτουργία των διαδικτυακών διευθύνσεων των συλλογών (ψηφιακό αρχείο, καρτέλα τεκμηρίου στο αποθετήριο) είναι αποκλειστική ευθύνη των φορέων περιεχομένου.
Ακαδημία Αθηνών
