La notion de croissance et la conception platonicienne de la fonction paternelle

La notion de croissance et la conception platonicienne de la fonction paternelle

Το τεκμήριο παρέχεται από τον φορέα :
Ακαδημία Αθηνών   

Αποθετήριο :
Κέντρον Ερεύνης Ελληνικής Φιλοσοφίας (ΚΕΕΦ)   

δείτε την πρωτότυπη σελίδα τεκμηρίου
στον ιστότοπο του αποθετηρίου του φορέα για περισσότερες πληροφορίες και για να δείτε όλα τα ψηφιακά αρχεία του τεκμηρίου*
χρησιμοποιήστε
το αρχείο ή την εικόνα προεπισκόπησης σύμφωνα με την άδεια χρήσης :
CC BY-NC-SA 4.0

Αναφορά Δημιουργού - Μη Εμπορική Χρήση - Παρόμοια Διανομή
CC_BY_NC_SA



La notion de croissance et la conception platonicienne de la fonction paternelle

Ιωαννίδη, Ελένη

Στο άρθρο του Plato, Cratylus 417 c («Mnemosyne» XXIX/1976) ο S. R. Slings κρίνει σκόπιμο, για να μπορεί το αυξείν να είναι συνώνυμο του οφέλλειν και του ωφελείν, να ξεχωρίσει δύο νοήματα του αυξείν: το ένα ποσοτικό (το γενικά αναγνωρισμένο) — το άλλο ποιοτικό (αύξω = κατά κάποιον τρόπο «βελτιώνω»). Όμως αυτός ο διχασμός του νοήματος είναι περιττός. Στην ποίηση το αυξείν συχνά γεννάει μέσα μας την εικόνα της βλάστησης, που υψώνεται κατακόρυφα και είναι θεϊκό καλό. Όταν η ποιητική εικόνα της βλάστησης είναι ρητή, το ουρανόπεμπτο ευεργέτημα (βροχή) εκφράζεται είτε με το ρ. οφέλλειν είτε με το ρ. ωφελείν. Στον Κρατύλο, οφέλλειν, ωφελείν και αύξειν είναι ισοδύναμα, γιατί το αύξειν, χωρίς να το δηλώνει, συνδέεται με την εικόνα της βλάστησης. Το αύξειν και το λατ. augeo έχουν κοινή ετυμολογία. Ο Ε. Benveniste διδάσκει ότι αρχικά το augeo εκφράζει τη θεϊκή δύναμη, που κάνει να γεννιούνται τα φυτά. Το ίδιο αρχικό νόημα πρέπει να υποθέσουμε και για το αύξειν. Χάρη στο σ, το ελλ. ρ. αέξω-αύξω έχει έναν τόνο επιθυμίας, ευχής. Το διαπιστώνουμε καθαρά στην ποίηση. Από την ποίηση μαθαίνουμε ακόμη πως ο,τι είναι θυμικό στον άνθρωπο έχει μιά κίνηση ανοδική, που εκφράζεται φυσικά με το ρ. αέξω-αύξω. Στην καθιερωμένη αντίθεση αύξειν-φθίνειν, δεν αισθανόμαστε να θυμίζει το αύξειν την ανοδική κίνηση της βλάστησης. Αλλά οι αντιθετικές έννοιες αύξειν και φθίνειν είναι συγγενικές με την αντίληψη πως ο χρόνος είναι κίνηση κυκλική, περιοδική· κι αυτή η περιοδική χρονικότητα είναι κοινή στη βλάστηση και στα ουράνια σώματα. Κατά τον Πλάτωνα (Πολιτεία Η, 546a-d) η κυκλική χρονικότητα και οι συνακόλουθές της περιοδικές φάσεις ευφορίας και στειρότητας είναι μια νομοτέλεια που διέπει όχι μόνο τη βλάστηση μα και όλα τα ζώα της γης — το σώμα τους και την ψυχή τους —, άρα και τις γεννήσεις στον άνθρωπο. Ο άνθρωπος άλλωστε είναι ουράνιο φυτό. Στην κορφή του, το κεφάλι που είναι η ρίζα του, κατοικεί το κυριώτατο είδος ψυχής του που κατάγεται από τον ουρανό. Το θείο εξάρτησε το κεφάλι του ανθρώπου από τον ουρανό κι έτσι όρθωσε το ανθρώπινο σώμα (Τίμαιος 90c-d). Το ορθό ανάστημα του ανθρώπου επιτρέπει στον Πλάτωνα την παρομοίωση του με φυτό, χάρη στο χαρακτηριστικό του φυτού να υψώνεται κατακόρυφα. Η εικόνα του φυτού ταιριάζει στην πλατωνική αντίληψη του ανθρώπου, γιατί εκφράζει την ορθή ορμή της ψυχής του ανθρώπου, όταν ο λόγος κυβερνά τον ακάθεκτο θυμικό δυναμισμό του. Συστηματικά ο δυναμισμός του θυμού (που αν δε διαφθαρεί, το έχει φυσικό να συμμαχεί με το λόγο και να δίνει στην ψυχή την έξαρσή της προς το ιδεατό) αποτελεί αντικείμενο μελέτης του Πλάτωνα. Με την πλατωνική αντίληψη του θυμού, με την πλατωνική φροντίδα του γενναίου θυμού που δέχεται τη δίκαιη τιμωρία, συνδέεται η πλατωνική αντίληψη της πατρικής λειτουργίας. Δεν είναι αμελητέο εξ άλλου ότι δύο φορές στο πλατωνικό έργο αποδίδεται στη νοητό η πατρότητα του αισθητοῦ (Πολιτεία Στ, 506d-e και Τίμαιος 50c-d). Ο ήλιος έχει πατέρα το αγαθόν και είναι ανάλογό του. Ο ήλιος παρέχει στα ορατά την τον ράσθαι δύναμιν..., αλλά και την γένεσιν και αύξην και τροφήν {Πολιτεία Στ, 509b). Αφού λοιπόν ο άνθρωπος, όπως και το φυτό, οφείλει την γένεσιν και την αύξην στον ήλιο, η ανθρώπινη πατρική λειτουργία δεν είναι η απόλυτη αρχή και αιτία της γέννησης του κάθε ανθρώπου, ούτε το απόλυτο παράδειγμά του. Κι όμως, παρά την σχετικότητά της αυτήν, η πατρική λειτουργία του ανθρώπου, άρρηκτα δεμένη με την καθολική απαγόρευση της αιμομιξίας (Νόμοι Η, 838a-d), μοιάζει να έχει μια μοναδική αξία στον Πλάτωνα: είναι το σημείο αναφοράς, η αφετηρία της ανθρώπινης σκέψης για να μπορεί να στρέφεται προς το νοητό. Ο νεοελληνικός όρος «αιμομιξία», περισσότερο ακόμη από το γαλλικό inceste, στέκεται εμπόδιο στη σωστή ανάγνωση του χωρίου, που περιέχει την πλατωνική θεωρία της παράνομης επιθυμίας συνουσίας. Για να φανεί η χρησιμότητα της σωστής ανάγνωσης του χωρίου αυτού των Νόμων, πρέπει το χωρίο, αφού επανασυνδεθεί με τα συμφραζόμενά του (Ζ 793 a-c καί Η 836a-842a), να συσχετιστεί με τα εξής της Πολιτείας : Ζ 537-539d, Η 555e-556a, ΣΤ 506d-507a, κ.ά.

Επετηρίδα


1982


Αύξηση
Ιστορία της Φιλοσοφίας
Πλατωνική Φιλοσοφία
Αντίληψη
Πατρική λειτουργία
Πλάτων



Κείμενο/PDF

Γαλλική γλώσσα




*Η εύρυθμη και αδιάλειπτη λειτουργία των διαδικτυακών διευθύνσεων των συλλογών (ψηφιακό αρχείο, καρτέλα τεκμηρίου στο αποθετήριο) είναι αποκλειστική ευθύνη των φορέων περιεχομένου.