Στη συνέχεια εικονίζονται οι υπόλοιποι θεοί: ο Ποσειδώνας , ο Απόλλωνας, η Άρτεμη και η Αφροδίτη με τον Έρωτα (38-42). Οι τρεις πρώτοι θεοί διατηρούνται πολύ καλά και σώζουν ανέπαφο και το πρόσωπό τους, ενώ η Αφροδίτη σώζεται αποσπασματικά. Η μορφή του Έρωτα σώζεται σε εκμαγείο.<br>O Ποσειδώνας (38) εικονίζεται ως ώριμος γενειοφόρος που κάθεται σοβαρός να κοιτάζει κατευθείαν μπροστά του προς την πομπή, σκεπτικός, στην ανάμνηση ίσως της ήττας του από την αντίπαλό του θεά Αθηνά κατά τη διεκδίκηση της Αττικής γης. Όπως δείχνει μια εγκοπή στα σγουρά του μαλλιά, φορούσε μια πρόσθετη χάλκινη ταινία. Φοράει σανδάλια και ιμάτιο που περιβάλλει το κάτω μέρος του κορμού, αφήνοντας το άνω γυμνό. Το δεξί του χέρι κρέμεται στα πλάγια του δίφρου, ενώ με το ανυψωμένο αριστερό πρέπει να κρατούσε την τρίαινα που ήταν ζωγραφιστή. Δίπλα του εικονίζεται ένας άλλος νεαρός θεός, ο Απόλλωνας (39), προς τα δεξιά, με τον άνω κορμό σε όψη 3/4 και το κεφάλι του στραμμένο προς τα αριστερά, προς τον Ποσειδώνα, με τον οποίο φαίνεται να συνομιλεί. Τα κοντά σγουρά μαλλιά του στόλιζε ένα μεταλλικό στεφάνι που ήταν πρόσθετο, όπως δείχνουν οι οπές προσαρμογής. Το δεξί του χέρι είναι ακουμπισμένο στο ιμάτιο που τυλίγει το σώμα αφήνοντας γυμνό το άνω δεξί μέρος του κορμού, ενώ με το υψωμένο αριστερό πρέπει να κρατούσε πρόσθετο χάλκινο κλαδί δάφνης. Δεξιά του η θεά Άρτεμη (40) φοράει χιτώνα που έχει γλιστρήσει αποκαλύπτοντας τους ώμους και ιμάτιο. Τα μακριά κυματιστά μαλλιά της φέρονται προς τα πίσω, όπου είναι μαζεμένα σε σάκκο. Το μοτίβο του γυμνού ώμου που τώρα πρωτοεμφανίζεται στην αρχαία ελληνική τέχνη θα γίνει αργότερα το χαρακτηριστικό όχι της Άρτεμης, αλλά της Αφροδίτης.<br>Στη συνέχεια εικονίζεται η Αφροδίτη (41), που σώζεται αποσπασματικά. Κάθεται αμέριμνα με το άνω μέρος του κορμού σε όψη 3/4. Ακουμπά άνετα τον δεξιό της βραχίονα στον αριστερό μηρό της Άρτεμης, που έχει το αριστερό της χέρι περασμένο γύρω από τον δεξιό βραχίονα της Αφροδίτης, σε μια όμορφη χειρονομία εκδήλωσης αγάπης και τρυφερότητας. Δεν αποκλείεται με αυτόν τον τρόπο να υποδηλώνεται μια κοινή λατρεία των δύο θεοτήτων, που όμως δεν έχει διαπιστωθεί. Και η Αφροδίτη φοράει πλούσια πτυχωμένο χιτώνα με κοντές πορπωμένες χειρίδες, καλύπτρα στο κεφάλι και ιμάτιο εν μέρει ριγμένο στα γόνατά της, εν μέρει να πέφτει εν είδει πτυχωμένου παραπετάσματος στα πλάγια του καθίσματός της. Κοντά στα πόδια της δηλώνεται βραχώδες τοπίο. Με το τεντωμένο αριστερό της χέρι που στηρίζεται στον αριστερό ώμο του γιου της Έρωτα (42), δείχνει προς την πομπή που έρχεται. Ο Έρωτας όρθιος γέρνει προς τα πίσω το όμορφο γυμνό κορμί του στηρίζοντας το δεξί του χέρι στα γόνατα της μητέρας του, ενώ με το κατεβασμένο αριστερό κρατάει από τη μακριά λαβή ένα σκιάδιο. Πιθανόν να υποδηλώνεται έτσι η συμμετοχή του στην πομπή των σκιαφόρων που όμως παραλείφθηκαν στη ζωφόρο. Κοιτάζει προς την κατεύθυνση που υποδεικνύει η μητέρα του. Η μορφή του Έρωτα βρίσκεται σε αντιστοιχία με την μορφή της Ίριδας κοντά στην Ήρα. Είναι σαφής η πρόθεση του καλλιτέχνη να εξάρει αφενός το ύψιστο θεϊκό ζεύγος (Δίας και Ήρα), αφετέρου τη θεά του έρωτα Αφροδίτη που κατεξοχήν συνδέεται με την ανθρώπινη ζωή. Σε κάποια αντιστοιχία είναι ο Ερμής και η Αφροδίτη, θεοί που βρίσκονταν σε επαφή με τους ανθρώπους, γι’ αυτό απεικονίσθηκαν πλησιέστερα προς την πομπή. Κοντά στα πόδια των μορφών αυτών, καθώς και του Δία και της Ήρας δηλώνεται βραχώδες τοπίο. Δεν είναι όμως σαφές που βρίσκονται οι 12 θεοί: στον Όλυμπο ή στην Ακρόπολη κοντά στον τόπο της απόληξης της πομπής, ενώ υπάρχει και η άποψη, ότι βρίσκονται στην Αγορά στον περίβολο των 12 θεών, από όπου περνούσε η πομπή των Παναθηναίων. Ακολουθεί το τμήμα του λίθου που είναι πολύ κατεστραμμένο, αλλά αποκαθίσταται με βάση το εκμαγείο του Γάλλου πρόξενου στην Αθήνα L.S.Fauvel, το οποίο έγινε κατά παραγγελία του Γάλλου πρεσβευτή στην Κωνσταντινούπολη, κόμη Choiseul-Gouffier το 1787. Εικονίζεται μια ομάδα τεσσάρων ανδρών (43-46), τρεις γενειοφόροι και ένας αγένειος νέος, που φορούν ιμάτιο και συζητούν, έχοντας γυρισμένη την πλάτη τους προς τους θεούς και την πομπή. Στηρίζονται στη βακτηρία τους, δύο με τα πόδια τους σταυρωτά, στάση αγαπητή στην ελληνική τέχνη από την αρχαϊκή εποχή. Πρόκειται για τους υπόλοιπους τέσσερις επώνυμους ήρωες, που ήταν μυθικοί βασιλείς της Ακρόπολης: αριστερά ο Κέκροπας (43), δεξιά ο διάδοχός του Ερεχθέας (46). Δεν είναι τυχαίο, ότι βρίσκονται στο βόρειο τμήμα της ζωφόρου, προς το Ερέχθειο, όπου ήταν ο τόπος της λατρείας τους. Ο τρίτος ήρωας ήταν ο Πανδίονας (45) και αριστερά του ο γιος του Αιγέας (44). Στην ταύτιση αυτή οδήγησε η στάση των δύο μορφών, γιατί καθώς ο Πανδίoνας ακουμπάει το δεξί του χέρι στον ώμο της γειτονικής του μορφής, δηλώνεται σαφώς σχέση μεταξύ των δύο ανδρών, και μάλιστα πατέρα και γιου, λόγω της διαφοράς ηλικίας. Οι δύο τελευταίες μορφές (47 & 48) του λίθου VI δεν ανήκουν στην ομάδα των ηρώων, αλλά πρόκειται για τελετάρχες, που υποδέχονται την πομπή στην Ακρόπολη. Ο αριστερός (47) είναι στραμμένος προς το νότιο τμήμα της πομπής και κάνει σινιάλο με το ανυψωμένο δεξί του χέρι, ενώ ο δεξιός (48) γυρισμένος προς τα δεξιά υποδέχεται το βόρειο τμήμα της πομπής. Η χειρονομία της πρώτης μορφής δείχνει, ότι η παρουσία των θεών και των ηρώων δεν είναι αντιληπτή στους συμμετέχοντες στην πομπή και ότι τα δύο τμήματα της πομπής συνανήκουν.<br>Οι μορφές (38 - 42) έχουν αποδοθεί στον γλύπτη Αλκαμένη, μεγάλο αντίπαλο του Φειδία, ενώ οι μορφές (43-48) στον γλύπτη Δημήτριο από την Αλωπεκή.
(EL)
The sequence continues with the other gods: Poseidon, Apollo, Artemis and Aphrodite together with Eros (38-42). The three first gods have survived in good condition and with their faces, whereas Aphrodite is preserved only in small pieces. The figure of Eros is preserved in a cast. Poseidon (38) is depicted as a bearded elder seated and looking seriously toward the procession, with an air of pensiveness, perhaps dwelling on his defeat by the goddess Athena, his contender in the contest for the land of Attica. A cutting in his curly hair shows that he wore a band around his hair, applied in bronze. He wears sandals and an himation, wrapped around the lower part of his body leaving the upper part nude. His right hand hangs free beside his stool and in his raised left hand he will have held his trident, which was painted. Beside him sits another god, the youthful Apollo (39), to the right, his upper body shown in 3/4 view and his head turned left toward Poseidon, with whom he evidently is conversing. His short curly hair is crowned by a stephane, which was added in metal as can be seen from the attachment holes. His right hand rests on his himation which is wrapped around him, leaving the upper right part of his body free. With his raised left hand he will have held an olive branch of bronze.To the right, the goddess Artemis (40) is clad in a chiton that has slipped from her shoulders and an himation. Her long wavy hair is drawn back and gathered in a sakkos (snood). The motive of the bared shoulder, which now appears for the first time in ancient Greek art will later on become a characteristic, not of Artemis, but of Aphrodite. Now comes Aphrodite (41) in fragmentary condition. She sits relaxed and carefree, the upper part of her body turned in 3/4 view. She rests her right forearm with ease on the left thigh of Artemis, who has passed her left hand around Aphrodite’s forearm in a beautiful gesture of love and tenderness. Perhaps this gesture indicates a common cult of these two goddesses, which has not been found. Aphrodite too wears a richly folded chiton with short sleeves held by brooches, a cover on her head and himation partly in folds across her knees, partly hanging in folds beside her seat. Rocky ground is shown by her feet. With her outstretched arm resting on her son Eros’ shoulder (42), she points to the approaching procession. Eros, standing, leans back supporting his lovely nude figure with his right hand on his mother’s knees. In his lowered left hand he holds a parasol by its long handle. This may well be a reference to his participation in the procession of the parasol- carriers, who, however, are omitted from the frieze. He is looking in the direction to which his mother points. The figure of Eros balances that of Iris next to Hera. Clearly the artist wanted to emphasise both the supreme divine couple (Zeus and Hera) and Aphrodite the goddess of love who is by her very essence connected with human life. Hermes and Aphrodite in a way correspond to each other, since both deities are closely connected with mankind. Thus they are shown close to the procession. By the feet of these figures, as with Zeus and Hera, a rocky landscape is denoted. Yet precisely where the gods are meant to be is not entirely clear: are they on Mt. Olympos or are they on the Acropolis where the procession ends? It has even been suggested that they are in the Ancient Agora in the peribolos (precinct) of the Twelve Gods, past which the Panathenaic procession wound its way. The next section of the block has suffered badly. Yet it can be restored on the basis of a cast that belonged to the French consul in Athens, L.S. Fauvel, and had been made in 1787 by order of the French ambassador to the Sublime Porte in Constantinople, Count Choiseul-Gouffier. A group of four men (43-46) are shown, three bearded and one beardless youth, all himation-clad and conversing, their backs to both the gods and the procession. They are leaning on their staffs, two with their legs crossed in a favorite pose of Greek art from archaic times on. These are the other four eponymous heroes, the mythical kings of the Acropolis: to the left is Kekrops (43), to the right of him his successor Erechtheus (46). It is not by chance that they are on the north part of the frieze, toward the Erechtheion, the place where they were worshipped. The third hero was Pandion (45), with his son Aigeus (44) to the left. The stance of the two figures supports this identification. For Pandion rests his right hand on the shoulder of the figure beside him, thus showing a clear connection between the two men: indeed, father and son, given the difference in age. The two last figures (47 and 48) on block VI are not part of the group of heroes. They are teletarches, in charge of the ceremony, and they are receiving the procession on the Acropolis. The left-hand figure (47) is turned toward the south section of the procession and with his raised right hand he signals. The figure on the right (48) is turned toward the right to receive the north section of the procession. The gesture of the first shows clearly that the presence of the gods and heroes is not perceived by those taking part in the procession, and that the two sections of the procession belong together as one. Figures (38-42) have been attributed to the sculptor Alkamenes, Pheidias’ great rival. Figures (43-48) have been attributed to the sculptor Demetrios from the deme of Alopeke.
(EN)
Temple
1 JPEG