Εργόχειρα

Έργα οικιακών λαϊκών εφαρμοσμένων τεχνών του υφάσματος, υφαντική και κεντητική
Μάλλινο μαξιλάρι.CC BY-SA 4.0
Ίδρυμα Βαρώνου Μιχαήλ Τοσίτσα

Τουλάχιστον ένα εργόχειρο, "ποτισμένο υπομονή", έχει περάσει από χέρι σε χέρι ως κληρονομιά στον καθένα μας. Σήμερα μένει φυλαγμένο σε μπαούλα, ενθύμιο προγόνων το οποίο δεν αποχωριζόμαστε, αλλά σπάνια χρησιμοποιούμε.

Η υφαντική και η κεντητική τέχνη, από τις πιο ταπεινές και λιγότερο αναγνωρισμένες λαϊκές εφαρμοσμένες τέχνες, είχαν για αιώνες έμφυλη διάσταση. Η ομηρική Πηνελόπη στον αργαλειό παραμένει εικόνα αναλλοίωτη για αιώνες, μέχρις ότου η εκβιομηχανοποίηση των τεχνών του υφάσματος να πάρει τον αργαλειό, το μέχρι τότε απαραίτητο οικιακό αντικείμενο, από το πιο ευάερο και ευήλιο δωμάτιο του σπιτιού και να τον κάνει έκθεμα στο μουσείο.

Η υφαντική, στο πλαίσιο της ελληνικής παραδοσιακής κοινότητας, σε οικοτεχνικό αλλά και βιοτεχνικό επίπεδο, αποτελεί κυρίως έργο γυναικών. Πρώτιστα για την παραγωγή των προικιών, οι γυναίκες επιστρατεύουν για ατέλειωτες ώρες ψυχικές και σωματικές δυνάμεις στο επίπονο για τα μάτια και το σώμα έργο του κεντήματος και του αργαλειού. ''Το κέντισμα είναι γλέντισμα κι η ρόκα το σεργιάνι, μ' αυτός ο έρμος αργαλειός είναι σκλαβιά μεγάλη'' όπως λέει και το ρητό. Η καλή υφάντρα είναι περιζήτητη νύφη, είτε είναι αρχοντοπούλα, οπότε υφαίνει τα μεταξωτά, είτε προέρχεται από οικογένεια κτηνοτρόφων, οπότε και υφαίνει τα “χοντρά”, τα μάλλινα.

Οι τεχνικές της ύφανσης και χρώματα και σχέδια των κεντημάτων, στοιχειοθετούν έναν ισχυρό «βιογραφικό λόγο». Τον καμβά του υφαντού ή του κεντήματός της, η κοπέλα ποτίζει με τα όνειρα και την αισιοδοξία της για το μέλλον: πέρδικες, αετοί, παγώνια, λουλούδια και γλάστρες, στοιχεία της οικογενειακής αισθητικής μέσα στην οποία θέλει να ζήσει, αλλά και μαίανδροι, γεωμετρικά σχήματα, βυζαντινά και φράγκικα μοτίβα που μαρτυρούν μια μνημονική συνέχεια της παράδοσης του εργόχειρου. Στα ενδύματα, ορισμένα σύμβολα είναι αρχέγονα, ένα είδος ευχών για ευγονία: το ρούχο έρχεται σε επαφή με το σώμα της μεταφέροντας τα γονιμικά στοιχεία πάνω της.

Στην παρακάτω θεματική έκθεση περιδιαβείτε έργα λαϊκών εφαρμοσμένων τεχνών “που οδηγούν στην παλιά εκείνη Ελλάδα που κλείνει μέσα της όλες τις Ελλάδες”, όπως εύστοχα διατύπωσε η μεγάλη λαογράφος Αγγελική Χατζημιχάλη. Δείτε επίσης μια σειρά από κεντήματα με φιλελληνικές παραστάσεις, εκφράσεις του εικαστικού φιλελληνισμού, τα οποία ήταν ανάμεσα στα μέσα που επιστρατεύτηκαν από φιλελληνικούς κύκλους για να κρατήσουν ζωντανό το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης για την «Ελληνική Υπόθεση».

Ανακαλύψτε τα  τεκμήρια της θεματικής έκθεσης