Στο έργο του Φιλοσοφία και ο καθρέφτης της φύσης ο Rorty εξετάζει κριτικά μεγάλο μέρος της Δυτικής Φιλοσοφίας από την εποχή του Πλάτωνα μέχρι τον 20ο αιώνα με στόχο του τη θεωρία της αντιστοιχίας της αλήθειας. Στο έργο του εξαίρει κυρίως τους Dewey, Wittgenstein και Heidegger για την παιδαγωγική τους αντίδραση ενάντια στη φιλοσοφική παράδοση του «κατοπτρισμού». Όσον αφορά στον Πλάτωνα, το πρόβλημα που προκύπτει είναι που ακριβώς τον κατατάσσει ο Rorty. Και αυτό γιατί από το ένα μέρος ασκεί κριτική ενάντια σε ορισμένες θέσεις του, ενώ από το άλλο τον αναγνωρίζει ως παιδαγωγό - θεμελιωτή, πράγμα που φαίνεται κυρίως, κατά τον Rorty, από το διάλογο του Πλάτωνα Σοφιστής. Η Κριτική του Rorty για τον Πλάτωνα στρέφεται καταρχήν ενάντια στη χρήση του επιθέτου ως ουσιαστικού, πράγμα που έχει ως συνέπεια να μεταχειρίζεται κανείς μια ιδιότητα ως υποκείμενο κατηγόρησης, με αποτέλεσμα τη μετατροπή της ιδιότητας αυτής σε ιδέα. Στη συνέχεια, η αδυναμία του Πλάτωνα να ταυτίσει την ουσία με την ιδέα παρέχει μια εξήγηση του γεγονότος γιατί υπάρχουν σήμερα λίγοι μόνο οπαδοί των Πλατωνικών ιδεών. Γιατί ο Πλάτων, κατά τον Rorty, δεν έκανε διάκριση ανάμεσα σε δύο οντότητες, μια εξωτερική και μια εσώτερη, αλλά μάλλον υπήρξε ο πρώτος που διατύπωσε την «Πλατωνική Αρχή», δηλ. ότι «διαφορές ως προς τη βεβαιότητα (τους αναβαθμούς της γνώσης) αντιστοιχούν σε διαφορές μέσα στα ίδια τα αντικείμενα». Αυτό δεν είναι παρά συνέπεια της προσπάθειας να θεμελιωθεί η γνώση στην αντίληψη (perception). Γιατί παρά το γεγονός ότι ο Πλάτων χρησιμοποιεί «εσωτερικές μεταφορές» (π.χ. στο Θεαίτητο), η σκέψη του είναι βασικά ρεαλιστική παρά ενδοσκοπική. Αυτό οδήγησε συχνά ακόμα και αντι-πλατωνικούς να επιχειρήσουν να θεμελιώσουν τη γνώση σε κάποια «αλάνθαστη βάση», όπως είναι οι «καθαρές και ευκρινείς ιδέες», οι «αισθητηριακές αντιλήψεις», η «λογική χρήση της γλώσσας» κλπ., πράγμα όμως που ενέχει τον κίνδυνο να μας οδηγήσει πέρα από κάθε επιχειρηματολογία, σε ένα χώρο όπου το επιχείρημα δεν θα ήταν μόνο ανόητο αλλά και αδύνατο, γιατί, «δεμένοι» από το αντικείμενο, δεν θα μπορούσαμε να αμφιβάλουμε ή να δούμε μια εναλλακτική απάντηση. Έτσι, ενώ ο Πλάτων ανήκει στους πρώτους ιδεαλιστές, η εμμονή του αυτή στην «αντιστοιχία» τον φέρνει σε αντίθεση με την άποψη που εκπροσωπούν λ.χ. οι Rorty και Kuhn: δηλ., το «αντικειμενικό» χαρακτηρίζει την άποψη για την οποία υπάρχει συμφωνία. Μια συμφωνία όμως που έρχεται ως αποτέλεσμα επιχειρηματολογίας. Εκείνο που πραγματικά οφείλουμε στον Πλάτωνα, συνεχίζει ο Rorty, είναι κυρίως η διατύπωση της ερώτησης. Με ποια ακριβώς έννοια λ.χ. το Αγαθό «Εκεί Πέρα» πρόκειται να αναπαρασταθεί ακριβώς ως αποτέλεσμα λογικού επιχειρήματος πάνω σε ηθικά ερωτήματα; Για τον Rorty αυτό δεν έχει κανένα νόημα. Γι΄ αυτόν, το ερώτημα για την αλήθεια είναι ένας μόνο από τους πολλούς τρόπους με τους ο¬ποίους θα μπορούσαμε να μάθουμε, ενώ αντίθετα, τουλάχιστον για τον Πλάτωνα, ο μόνος τρόπος να μάθουμε είναι να γνωρίσουμε «τι είναι Εκεί Πέρα». Παρ΄ όλα αυτά η στάση του Rorty όσο αφορά στον Πλάτωνα δεν είναι ξεκάθαρη. Ο Rorty υποστηρίζει την πλευρά της μάθησης - συνομιλίας, ενώ τον Πλάτωνα τον τοποθετεί στους συστηματικούς φιλοσόφους —το φιλόσοφο βασιλιά— που γνωρίζουν τα πάντα. Αντίθετα, ο Rorty φαίνεται να τοποθετεί το Σωκράτη στην πρώτη κατηγορία, εκείνων δηλ. που θεωρούν τη «λογική βεβαιότητα», όχι ζήτημα σχέσης με το «αντικείμενο», αλλά ζήτημα επικράτησης κατά τη διαλεκτική επιχειρηματολογία. Βέβαια, όπως είπαμε και προηγούμενα, δεν λείπουν τα στοιχεία εκείνα που θα μπορούσαν να χαρακτηρίσουν και τον ίδιο τον Πλάτωνα ως παιδαγωγό-οπαδό της μάθησης. Και πρώτα-πρώτα, το γεγονός ότι αυτός εγκαινίασε το φιλοσοφικό διάλογο που επιτρέπει στο λογισμό να ακολουθήσει διάφορους δρόμους. Όμως, όπως παρατηρεί ο Daniel Α. Dombrowski, ο Rorty δεν έδωσε μεγάλη σημασία στα «παιδαγωγικά» χωρία του Πλάτωνα. Έτσι λ.χ. ο Ευθύφρων, που είναι καθαρά παιδαγωγικό έργο, όπως παραδέχεται ο ίδιος ο Rorty, επειδή κατατάσσεται στους πρώιμους Διάλογους αποδίδεται κυρίως στον Σωκράτη. Δεν μπορούμε όμως, επιμένει ο Dombrowski, να αγνοήσουμε τον Σοφιστή ως καθαρά παιδαγωγικό έργο επίσης, έργο για το οποίο ο Rorty ταλαντεύεται αρκετά. Και αν δεχθούμε ότι η παιδαγωγική φιλοσοφική χαρακτηρίζεται αναγκαστικά από κριτική διάθεση και έχει ανάγκη τη συστηματική φιλοσοφία για υλικό ώστε να το κρίνει, η πλευρά εκείνη του Πλάτωνα ως παιδαγωγού - φιλοσόφου, εξαρτάται από τη θεμελίωση που κάνει στην Πολιτεία και αλλού. Έτσι, ενώ οι Dewey, Wittgenstein και Heidegger «αντέδρασαν» ενάντια στη θεμελιωτική φιλοσοφία άλλων, ο Πλάτων ήταν καταδικασμένος στο έργο του Σίσυφου. Γιατί από το ένα μέρος όφειλε να βρίσκει κριτήρια για να αποκαλύπτει τις μοναδικές αυτές αναφορές, ενώ από τα άλλο μέρος η μόνη θεμελίωση που είχε για τα κριτήρια αυτά προερχόταν από την τρέχουσα πρακτική, λ.χ. τη σύγχρονή του ηθική ή επιστημονική σκέψη. Αλλά ένα από τα πιο σοβαρά σημεία όπου οφείλεται κατά τον Dombrowski η αμφιταλάντευση του Rorty σε ότι αφορά τον Πλάτωνα, είναι η αγνόηση από μέρους του του σχηματισμού και της προέλευσης της ελληνικής φιλοσοφίας από την προφορική παράδοση που διατηρήθηκε μέσα στον Πλάτωνα όχι ως απλό «στυλιστικό εύρημα». Αλλιώς, αυτό που μπορεί να «ιδωθεί» ταυτίζεται με το «πραγματικό». Άρα ο Πλάτων, καταλήγει περίπου ο Dombrowski, μακρυά από του να θεωρηθεί ως υποτιμητής του διαλόγου, λέει καθαρά με τη φράση του Ξένου «το να στερηθούμε από το διάλογο θα ήταν σαν να στερούμασταν από (την ίδια) τη φιλοσοφία» (2601...).
Academy of Athens
