Ο Πλάτων απαιτεί την κάθαρση της επιστήμης από κάθε αισθητό στοιχείο. Πάνω σ΄ αυτή την αρχή θα στηριχτεί ο φιλόσοφός μας για να επικρίνει τους εμπειρικούς μουσικούς ακόμη και τους σύγχρονους του Πυθαγορείους. Έτσι φτάνουμε στο συμπέρασμα πως ο Πλάτων στον Φίληβο εξετάζει τη μουσική, όπως την ασκούσαν οι επαγγελματίες και την κρίνει από την οπτική γωνία της ακρίβειας. Είναι επομένως κατώτερη από μερικά είδη τεχνικής. Στην Πολιτεία την βλέπει ως ένα άριστο παιδαγωγι¬κό μέσο • συνεπώς είναι ανώτερη από κάθε «βάναυσον τεχνικήν». Αλλά και τότε που η μουσική γίνεται επιστήμη εφόσον προικιστεί με το λόγο, παραμένει με τις άλλες μαθηματικές επιστήμες, προπαιδευτική επιστήμη της Διαλεκτικής. Στην κλίμακα της ιεράρχησης των όντων παίρνει τη θέση της «ενεργεστέρας μεν η δόξης, αμυδροτέρας δε η επιστήμης», αν λάβουμε υπόψη τα τέσσερα επίπεδα (εικασία, πίστη, διάνοια, νόηση), στα οποία διαιρείται η γνώση. Τα δύο πρώτα αποτελούν τη δόξα και τα τελευταία δύο την επιστήμη. Η δόξα ασχολείται με τη γένεση των πραγμάτων, ενώ η νόηση με την ουσία. Εφόσον η μουσική και οι άλλες μαθηματικές επιστήμες είναι κάτι ανάμεσα επιστήμης και δόξας, βρίσκεται συνεπώς στο επίπεδο της διάνοιας, δηλαδή πιο κοντά στην ουσία, που είναι προσιτή μόνο από τη διαλεκτική. Έτσι φαίνεται καθαρά η θέση της μουσικής πάνω στην ιεραρχική κλίμακα, όταν προσλαμβάνει το χαρακτήρα της επιστήμης ή όχι. Οι μουσικές όμως δημιουργίες, αποτέλεσμα της διάκρισης και ενοποίησης των διαστημάτων για την πραγματοποίηση της μεταξύ των συμφωνίας και αρμονίας («η γαρ αρμονία συμφωνία εστί, συμφωνία δε ομολογία»), κάνουν παρόμοιο έργο που κάνει η διαλεκτική σ΄ ένα άλλο χώρο, με το να χωρίζει (διαίρεσις) και να ενοποιεί (συναγωγή) τα διάφορα γένη του όντος, επιτρέποντας έτσι την αποκατάσταση της οντολογικής ενότητας («τα πρέποντα αλλήλοις και τω όλω»). Τέτοιες συγγένειες μεταξύ μουσικής και διαλεκτικής δικαιολογούν την ομοιότητα των ψυχών του φιλοσόφου και του μουσικού. Αυτό μας διδάσκει ο Φαίδρος. Αντίθετα ο ακαλλιέργητος αντιδρά με τον ίδιο αρνητικό τρόπο τόσο στο λόγο, όσο και στον ήχο. Του είναι και τα δύο, λόγος και ήχος, απομακρυσμένα γεγονότα, χωρίς καθόλου να επιθυμεί ή να μπορεί να τα γνωρίσει. Ο Σωκράτης όμως, το κατ΄ εξοχήν φιλοσοφικό πρότυπο ασχολείται με τη μουσική («μουσικήν ποίει και εργάζου»). Και όπου κυριαρχεί ο λόγος, υπάρχει πάντοτε αγώνας για την επίτευξη αρμονίας. Για να φτάσουμε τελικά στη διακήρυξη του Τιμαίου, που θεωρεί την ενασχόληση με τη μουσική και τη φιλοσοφία αυτήν την ίδια την πραγματικότητα της Καλοκαγαθίας. Θα δικαιολογείτο τότε, ύστερα από τη στενή προσέγγιση και συγγένεια που υπάρχει μεταξύ της μουσικής και της φιλοσοφίας, η δήλωση του Πλάτωνος στον Φαίδωνα, πως η φιλοσοφία είναι η μέγιστη μορφή μουσικής («Φιλοσοφίας ούσης μεγίστης μουσικής»).
Ακαδημία Αθηνών
