Η δίκη του Γαλιλαίου υπήρξε μια αποτυχία για τον συντηρητισμό και τον σκοταδισμό. Ωστόσο συντηρητισμός και σκοταδισμός είναι, από καιρού εις καιρόν, συμπτώματα της ζωτικότητος των ανθρωπίνων κοινωνιών κατά την διαλεκτικήν ιστορική τους πορείαν, όπως κι ο ορθολογισμός κι ο προοδευτισμός. Σημασία έχει ν' αποφεύγωνται οι μεν και ν΄ αναζητούνται οι δε. Στην περίπτωση του Γαλιλαίου, η νίκη του σκοταδισμού οφείλεται μονάχα στην ανθρώπινην αδυναμία. Δεν ειν' όμως αυτό ένα σχεδόν καθολικό γεγονός. Μ΄ όλο της το μεγαλείο και την αθλιότητα, η ανθρώπινη μοίρα αποβαίνει, τελικώς, επιθυμητή. Τούτο πάντοτε συνέβαινε, από την εποχήν του Θουκυδίδη, του πρώτου ιστορικού που ερμήνευσε φιλοσοφικώς τα γεγονότα, και θα συμβαίνει εσαεί. Η επιστημονική και τεχνολογική πρόοδος της ανθρωπότητος είναι εμφανής. Η ηθική της πρόοδος είναι ολιγώτερον εμφανής, μολονότι δεν δυνάμεθα να την αρνηθούμε στο σύνολό της. Η περίπτωση του Γαλιλαίου είναι επιδεκτική αξιοποιήσεώς της από την ανθρώπινη κοινωνία υπό τύπον παραδείγματος και μέσου προς αποφυγήν μελλοντικών επαναδρομών πνευματικής εμφράξεως.
Academy of Athens
