Ο όρκος των Φιλικών (Συνομωσία)

Ο όρκος των Φιλικών (Συνομωσία) (EL)

Νίκος Εγγονόπουλος (EL)

Ο ιδιότυπος, προσωπικός υπερρεαλισμός του Νίκου Εγγονόπουλου (1910-1985) εμπνέονταν εξίσου από την αρχαιότητα και το Βυζάντιο, από την Ευρώπη και την Ανατολή, από τον μοντερνισμό και τη λαϊκή παράδοση. Εκκινούσε, επίσης, από την ποιητική φλέβα του Εγγονόπουλου και συνηθέστερα εικονογραφούσε την προσωπική του μυθιστορία. Με καταγωγή από την Κωνσταντινούπολη, σπούδασε στην ΑΣΚΤ με τον Κωνσταντίνο Παρθένη, ενώ μαθήτευσε κοντά και στον Φώτη Κόντογλου: αυτούς τους δύο θεωρούσε και τους σημαντικότερους δασκάλους του όχι απλώς στη ζωγραφική αλλά ευρύτερα στον τρόπο ζωής του. Η παράσταση με τίτλο Ο όρκος των Φιλικών (η αλλιώς, Συνομωσία) είχε εκτεθεί το 1954 στη Μπιενάλε της Βενετίας, μια έκθεση αφιερωμένη στον υπερρεαλισμό όπου ο Εγγονόπουλος ήταν και ο μόνος εκπρόσωπος της ελληνικής συμμετοχής. Στην πολυπρόσωπη παράσταση εικονίζεται μια περίεργη συνάθροιση. Στο εσωτερικό ενός σπιτιού(;),θεατρικό σκηνικό περισσότερο όπως δείχνει το ξύλινο πάτωμα και η κόκκινη κουρτίνα που τραβηγμένη αφήνει να φανεί το τοπίο πίσω, εικονίζονται έξι αντρικές μορφές. Κάποιοι είναι γυμνοί, άλλοι ντυμένοι, ενώ ένας από αυτούς είναι καθιστός. Με βάση τον τίτλο, θα μπορούσε να υποθέσει κανείς ότι πρόκειται εδώ για μία συνάθροιση των μελών της Φιλικής Εταιρείας που προετοίμασαν την Επανάσταση του 1821 και συνέβαλαν στη δημιουργία του νεότερου ελληνικού κράτους. Προσεκτικότερη παρατήρηση, όμως, δείχνει ότι Όρκος είναι ένα σχόλιο πάνω στη σύγχρονη του ποιητή-ζωγράφου Ελλάδα: η καθιστή μορφή είναι ο ποιητής, που παρατηρεί τα τεκταινόμενα. Μπροστά του, εκτυλίσσεται η χειραψία ενός γυμνού Μινωίτη με έναν φραγκοφορεμένο στρατιώτη. Πίσω τους ένας τσολιάς/αγωνιστής του ’21 και ένας ακόμη γυμνός νέος με ξίφος και καπέλο μπόουλερ. Στα δεξιά, ένας ιερέας, με το μαύρο ράσο του, υψώνει το χέρι για να συναντήσει το χέρι του αγωνιστή. Έξω από το παράθυρο, στην κορυφή ενός λόφου βλέπουμε έναν αρχαιοελληνικό ναό, κάτω από τα χαρακτηριστικά εγγονοπούλεια σύννεφα. Το τυχαίο συναπάντημα του παρελθόντος και του παρόντος της Ελλάδας, της Εκκλησίας και της αρχαιότητας ενώπιον του ποιητή ενδεχομένως κρύβει ένα σχόλιο του Εγγονόπουλου για την ανάγκη ενότητας μετά την πληγή του Εμφυλίου. Σε κάθε περίπτωση, Ο όρκος των Φιλικών είναι ένα από τα πιο γνωστά αλλά και τα πιο χαρακτηριστικά έργα του Εγγονόπουλου, έχει φιλοτεχνηθεί δε στην πιο γόνιμη, ίσως, περίοδο του έργου του, αμέσως μετά τον Πόλεμο όταν και καταξιώνεται ως ένας από τους πλέον πρωτοποριακούς Έλληνες ζωγράφους και κύριος εκφραστής του υπερρεαλισμού στην Ελλάδα. (EL)

ζωγραφική (EL)

ελαιογραφία σε καμβά (EL)

89 × 70,5 εκ. (EL)

1952 (EL)

Πολιτισμός (κουλτούρα) (EL)

Image

http://creativecommons.org/publicdomain/zero/1.0/deed.el

Museum of Modern Greek Art Phodes

Museum of Modern Greek Art Rhodes Digital Collection