Βυζαντινό τοπίο

Βυζαντινό τοπίο (EL)

Φώτης Κόντογλου (EL)

Σύμφωνα με τον Νίκο Ζία, βασικό μελετητή του Φώτη Κόντογλου (1895-1965), ο πίνακας Βυζαντινό τοπίο απεικονίζει το Ψηλό Κοτρώνι στη Δημητσάνα και βασίζεται πιθανόν σε κάποιο σχέδιο που είχε κάνει ο ζωγράφος κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του στην Πελοπόννησο το 1926. Ο πίνακας, χρονολογείται, ωστόσο, πολύ αργότερα, στα μέσα της δεκαετίας του 1930 και έχει φιλοτεχνηθεί στο χαρακτηριστικό βυζαντινό ύφος το οποίο γνώρισε ο ζωγράφος στο πρώτο ταξίδι του στο Άγιο Όρος, την άνοιξη του 1923. Ήδη από τα τέλη του 19ου αιώνα η τοπιογραφία αποτέλεσε πρόσφορο πεδίο πειραματισμών για τους Έλληνες ζωγράφους, ιδίως εκείνους που επηρεάζονταν από τάσεις της γαλλικής τέχνης, από τον ιμπρεσιονισμό έως τα μεταϊμπρεσιονιστικά κινήματα και τον φωβισμό. Όμως, υφολογικά η ζωγραφική του Κόντογλου είναι ριζικά διαφορετική από όσα πρέσβευε τότε η μοντέρνα τέχνη. Ο ζωγράφος, που είχε γεννηθεί στο Αϊβαλί, είχε σπουδάσει στη Σχολή Καλών Τεχνών (1913-1915), έζησε στο Παρίσι (περ. 1916-1919) και βίωσε τη Μικρασιατική Καταστροφή, έγινε κατά τον Μεσοπόλεμο ένας από τους πιο ένθερμους θιασώτες της τάσης για «επιστροφή στην παράδοση»: δηλαδή για την αποστροφή της τέχνης της Δύσης και την αναζήτηση στην ελληνική καλλιτεχνική παράδοση (την αρχαιότητα, το Βυζάντιο, την περίοδο της Τουρκοκρατίας) των διαχρονικών εκείνων στοιχείων που καθόριζαν την ιδέα μιας «εθνικής τέχνης». Σύμφωνα με τον Τσαρούχη, «Την εποχή εκείνη χρειαζότανε φοβερό κουράγιο για να κάνης και να γράφης αυτά που έκανε και έγραφε ο Κόντογλου. Η επιστροφή στην παράδοση ήταν –και είναι ακόμη– κάτι το παρακινδυνευμένο». Στον πίνακα ο Κόντογλου υιοθετεί το βυζαντινό ύφος για την απόδοση του τοπίου, έτσι όπως το μαθαίνει μελετώντας βυζαντινές τοιχογραφίες και φορητές εικόνες. Δίνεται έμφαση στην απόδοση των λεπτομερειών και γίνεται ενδελεχής περιγραφή των πραγμάτων, με σχέδιο όμως που διακρίνεται για την απλότητα και την παιδικότητα που χαρακτηρίζει τη μεσαιωνική τέχνη. Τέλος, τα χρώματα δεν είναι έντονα ούτε επιθετικά. Χρησιμοποιούνται κυρίως γαιώδεις τόνοι (ώχρα, χοντροκόκκινο, καφέ) αλλά και ψυχρά πράσινα και γκρίζα. Δεν είναι, άλλωστε, τυχαία και η επιλογή της αυγοτέμπερας, της κατεξοχήν βυζαντινής τεχνικής για την εκτέλεση φορητών έργων ζωγραφικής. Διότι για τον Κόντογλου η αναβίωση της παράδοσης δεν αφορούσε μόνο το ύφος ή τα πρότυπα αλλά και τις τεχνικές και τον τρόπο εργασίας. (EL)

ζωγραφική (EL)

αβγοτέμπερα σε ξύλο (EL)

60,6 × 91 εκ. (EL)

1935 (EL)

Πολιτισμός (κουλτούρα) (EL)

Image

http://creativecommons.org/publicdomain/zero/1.0/deed.el

Museum of Modern Greek Art Phodes

Museum of Modern Greek Art Rhodes Digital Collection