SearchCulture.gr | Εθνικός Συσσωρευτής Ψηφιακού Πολιτιστικού Περιεχομένου

1 - 30 από 7.666 αποτελέσματα

Ταξινόμηση

Φανερωμένη εκκλησία επ ονόματι της Θεοτόκου j' άλλοτε Μονή τον δήμον Θιβόλου προς την Kilar J. Ενταύθα κατά τηνν παράδοσιν οι Άραβες οι εις το τιρόν αποβάντες έστησαν σιότι τυφλωθέντες από της Παναγίας ενόμισαν τον αυτόθι χείμαρον Σκυλοπόταμι της θάλασσαν.

ΕΚΤ τύπος τεκμηρίου: Λαϊκή Παράδοση
Δημιουργός: Νεστορίδης, Κ.
Άδεια χρήσης αρχείου: CC BY-NC-ND 4.0 GR
Φορέας: Ακαδημία Αθηνών
Συλλογή: Αρχείο Παροιμιών και Λαϊκών Παραδόσεων του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών

Η “Μολυβοσιέπαστη” ήταν μια εκκλησία, κατά την παράδοση, καμωμένη ολότελα από μολύβι, που βρισκόταν σ' ένα χωριό που τόλεγαν Τρουλλινός, στα ανατολικά του σημερινού Καλοπαναγιώτη. Αυτή μαζί μ' όλο το χωριό λέγεται, ότι καταστράφηκε απ' τους Τούρκους. Γύρω απ' την καταστροφή αυτή υπάρχει μια παράδοση, που θα την παραθέσουμε όπως μας την έχει διηγηθή ένας τυφλός γέροντας απ' τον Καλοπαναγιώτη, ο Λουκάς Αντωνίου. Σήμερα η τοποθεσία αυτή διατηρεί το ίδιο όνομα και χρησιμεύει ως καλλιεργήσιμη γή για τους κατοίκους του Καλοπαναγιώτη. Η παράδοση έχει ως εξής : Όταν οι Τούρκοι ήθελαν να κατακτήσουν τον Τρουλλινόν επειδή ορεινό το μέρος και δεν μπορούσαν, χρησιμοποίησαν ένα τρόπο παραπλανητικό. Έβαλαν ένα κι εφώναξε οτι δήθεν οι Τούρκοι θέλουν να συμφωνήσουν με τους χριστιανούς και να μαζευτούν χωρίς να φοβούνται, για να τους διαβάσουν ένα “φιρμάνι” πούφεραν απ' τον “πασιάν” και να πιστέψουν οτι πράγματι δεν θα τους ενοχλούσαν, αλλ' απλώς οτι θα επλήρωναν ένα μικρό φόρο. Οι Χριστιανοί πίστεψαν σ' αυτό κι άρχισαν να μαζεύονται στο μέρος που τους ώρισαν. Αλλ' οι Τούρκοι αντί για συμφωνίες έπαιρναν έναν έναν, τον έσφαζαν και τον παραμέριζαν. Με τον τρόπο αυτόν έσφαξαν όλους τους άνδρες του χωριού, που ήσαν περίπου ενιακόσιοι. Μετά απ' τη σφαγή των ανδρών ώρμησαν στα σπίτια του χωριού κι έσφαξαν όλα τα γυναικόπαιδα που βρήκαν. Στην εξόρμηση τους όμως αυτή την πρόστυχη δεν βρήκαν λεύτερες κοπέλλες, για να ατιμάσουν και να σφάξουν, γιατί είχαν όλες κλειστή στην “Μολυβοσιέπαστη”. Αφού λοιπόν γύρισαν λεηλατώντας όλο το χωριό και δεν τις βρήκαν, πήγαν τότε έχοντας μαζί τους κι έναν βιολάρη Χριστιανό και κάθισαν έξω απ' εκείνη την εκκλησία που τόσο περίεργα ήταν κτισμένη, που την θεωρούσαν σαν ένα μολυβαίνιο κάστρο χωρίς είσοδο, γιατί έτσι όπως ήταν κτισμένη και πόρτες και παράθυρα με μολύβι, δεν ξεχώριζε κανείς την είσοδο. Μέσα στη “Μολυβοσιέπαστη”, όπως είπαμε βρίσκονταν οι λέφτερες κοπέλλες. Μαζί όμως μ' αυτές ήταν και μια νιόπαντρη κοπέλλα που κρατούσε στην αγκαλιά της το μικρό της παιδάκι. Το παιδάκι όμως ... που να μην τόχαν ... σε μια στιγμή έκλαψε κι ακούστηκεν έξω. Ο βιολάρης τότε πούξερε τι τις περίμενε, αν το μάθεναν οι Τούρκοι, θέλοντας να τις σώση, άρχισε να παίξη με το βιολί του ένα τραγούδι πούλεγε : “Πνίξε μάνα το παιδί για να γλυτώσης τη ζωή...” Η μάνα τότε παραγνωρίζοντας, μπροστά στη σωτηρία ιδίως των συντροφισσών της, τη μητρική της στοργή, έβαλε ένα μαξιλάρι πάνω στην κεφαλή του παιδιού, κάθισε πάνω του και το παιδί κατά την παράδοση πέθανε. Οι Τούρκοι που κατάλαβαν το τραγούδι, έπιασαν τον βιολάρην και μετά από πολλα βάσανα βάλανε την κεφαλή του μέσα στα κτένια της καρέκλας και τον σκότωσαν στο ξύλο. Έφεραν ύστερα ξύλα κι έβαλαν φωτιά στην εκκλησία. Το μολύβι τότε έλυωσε κι έπεσε “Μολυβοσιέπαστη” και πλάκωσε όλες χωρίς καμμιά να μπορέση να σωθή. Αυτό το τραγικό τέλος είχαν όλες οι λεύτερες κοπέλλες του Τρουλλινού. Λέγουν ακόμη πως απ' τις σφαγές πούκαμαν οι Τούρκοι έτρεξε τόσο αίμα, που σαν ποταμός παράσυρε ένα δαμαλάκι δυό χρόνων, και οτι μια συκιά που ποτίστηκε με αίμα εκείνο, σώζεται μέχρι σήμερα με κόκκινα σύκα και κόκκινο γάλα. Από την μεγάλη αυτή καταστροφή λέγουν οτι σώθηκε ένα παιδάκι δώδεκα χρόνων που κρύφτηκε μέσα στην καπνοδόχο ένος σπιτιού και που ύστερα και κατοίκησε στην Κατωκοπιά.

ΕΚΤ χρονολόγηση: 1954
ΕΚΤ τύπος τεκμηρίου: Λαϊκή Παράδοση
Δημιουργός: Πογιατζής, Σ. Σ.
Άδεια χρήσης αρχείου: CC BY-NC-ND 4.0 GR
Φορέας: Ακαδημία Αθηνών
Συλλογή: Αρχείο Παροιμιών και Λαϊκών Παραδόσεων του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών

Πολλοί ίσως να μην έχουν επισκεφθή την Χρυσοσπηλιώτισσαν ή και να μην έχουν ακούσει κάν τη λέξιν. Και όμως αξίζει να την επισκεφθή κανείς και να προσκυνήση την θαυματουργόν εικόνα της Θεοτόκου, μιαν των εβδομήκοντα τας οποίας εζωγράφισεν ο ευαγγελιστής Λουκάς κατά την λαϊκή παράδοσιν. Η εικών ευρίσκεται εις την εκκλησίαν Κάτω Δευτέρας και μόνον την 15 Αυγούστου μςταφέρεται πανηγυρικώς εις το ερημικόν σπήλαιον το οποίο βρίσκεται εις το μέσον σχεδόν ενός αποτόμου κρημνού επί της αριστεράς όχθης του Πεδιαίου ποταμο πλησίον του χωριού. Το σπήλαιον αυτό κατά την λαϊκήν παράδοσιν έσκαψεν η ίδια η Θεοτόκος με τα χέρια της. Το πιθανώτερον όμως είναι οτι το έργον έγινεν υπό ευσεβούς μόναχου δια να ενθρόνιση εις αυτό τον πόλυτιμον θησαυρόν του, την εικόνα δηλ. Της Θεοτόκου δηλαδή, εις την οποίαν εδόθη μετέπειτα το όνομα Χρυσοσπηλιώτισσα. Εις την ρίχαν του κρημνού αναβλύζει αγίασμα ιαματική δηλαδή πηγή, το ύδωρ της οποίας έχει θεραπευτικάς ιδιότητας, δια τούτο πολλοί πάσχοντες από διαφόρους ασθενείας πίνουν ή λούονται, αναλόγως της παθήσεως και θεραπεύονται. Το σπήλαιον είνια πανάρχαιον και το εσωτερικόν του ήτο εικονογραφημένον. Σήμερον όμως μόνον ίχνη των εικονογραφιών υπάρχουν. Δεν υπάρχουν σαφείς πληροφορίαι δια την ανεύρεσιν του σπηλαίου ή του εικονίσματος. Οι χωρικοί διηγούνται οτι τόσον το σπήλαιον όσον και το εικόνισμα ανευρέθησαν υπόγέροντος ιερέως ο οποίος έβλεπε συχνά την ν'υκτα θαμπόν φώς κανδήλας εις το μέρος όπου βρίσκεται το σπήλαιον, οραματισθείς δε μετέβη στο μέρος όπου του έδειξε η Θεοτόξκος και ανεύρε το σπήλαιον και εντός αυτού το εικόνισμα. Πολλά θαύματα αποδίδονται εις την Παναγίαν την Χρυσοσπηλιώτισσαν. Εξ' αυτων αναφέρω το κοινότερον, όπως μου το διηγήθη η υπερογδοηκοντούτις γιαγιά μου Σαλώμη Λεβέντη από την Πέτρα. Ήτο επόχή της Τουρκοκρατίας, οπότε τα καλύτερα από τα κτήματα της Κύπρου κατείχοντο υπό των Τούρκων. Η απέναντι του σπηλαίου περιοχή ανήκεν εις Τούρκον αγάν, ο οποίος συνήθιζε να πηγαίνη εις το κυνήγιον έφιππος. Μίαν ημέραν ενώ εκυνηγούσε εις το άνωθεν του σπηλαίου οροπέδιον, ο ίππος του αφήνιασε και ετράπη προς το μέρος του κρημνού. Κάθε προσπάθεια να τον σταματηση απέβη ματαία. Όταν έφθασε εις το χείλος του κρημνού εφώναξε με πίστιν. “Παναγίαν μου, σώσε με και όσο βλέπεις δικά σου”. Και ως εκ θαύματος ο ίππος επήδησεν από τον κρημνόν και ευρέθη όρθιος εις τον ποταμόν με τον αγάν επάνω του σώον και αβλαβή. Ο αγάς ετήρησε την υπόσχεσιν του. Εδώρησε δηλ. Την απέναντι του σπηλαίου περιοχήν εις την Χρυσοσπηλιώτισσαν. Όλη η περιοχή εκείνη γύρω από το σπήλαιον επωλήθη έπειτα προς όφελος της εκκλησίας Κάτω Δευτεράς σε χριστιανούς κατοίκους του χωρίου. Αυτήν λοιπόν την παράδοσιν διετήρησεν ο απλοϊκός λαός μεταδίδοντας την από γενεάς εις γενεάν.

ΕΚΤ χρονολόγηση: 1959
ΕΚΤ τύπος τεκμηρίου: Λαϊκή Παράδοση
Δημιουργός: Μυριανθούση, Φοίβη
Άδεια χρήσης αρχείου: CC BY-NC-ND 4.0 GR
Φορέας: Ακαδημία Αθηνών
Συλλογή: Αρχείο Παροιμιών και Λαϊκών Παραδόσεων του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών

Μύθος. Λέγουν οτι ο άνθρωπος που φαίνεται μέσα στο φεγγάρι, πήγε να κόψη σταφύλια από τ' αμπέλι και τον τράβηξε το φεγγάρι μέσα.

ΕΚΤ χρονολόγηση: 1952
ΕΚΤ τύπος τεκμηρίου: Λαϊκή Παράδοση
Δημιουργός: Σπανός, Δημήτριος Γρ.
Άδεια χρήσης αρχείου: CC BY-NC-ND 4.0 GR
Φορέας: Ακαδημία Αθηνών
Συλλογή: Αρχείο Παροιμιών και Λαϊκών Παραδόσεων του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών

Για το Γαλαξία (κούμουβα σλάμα ή κλεμμένα άχερα από το νονό του). Ένας έκλεξε από το νονό του άχερα. Ο νονός τον ανακάλυψε και τον κυνήγησε. Αυτός από την βία του να φύγη τα σκόρπισε στο δρόμο, ενώ έτρεχε να φύγη.

ΕΚΤ χρονολόγηση: 1961
ΕΚΤ τύπος τεκμηρίου: Λαϊκή Παράδοση
Δημιουργός: Σπυριδάκης, Γεώργιος Κ.
Άδεια χρήσης αρχείου: CC BY-NC-ND 4.0 GR
Φορέας: Ακαδημία Αθηνών
Συλλογή: Αρχείο Παροιμιών και Λαϊκών Παραδόσεων του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών

Εν Άθω εικών αρχαία της Παναγίας εν τω μοναστηρίω Βατοπεδίου ονομασθέισα ούτω διάτι κοντά την παράδοσιν φωνήσασα απηγύρευσεν εις την θυγατέρα του Μεγ. Θεοδόσιου Πλακιδίαν εισέλθη εις το μοναστήριν. Όμοίως δι' ονομάζεται και το διαμέρισμα του ναού του έχει το περεκκλήσιον εν τω οποίω υπάρχει η εικών.

ΕΚΤ τύπος τεκμηρίου: Λαϊκή Παράδοση
Δημιουργός: Παπαδόπουλος, Άνθιμος Α.
Άδεια χρήσης αρχείου: CC BY-NC-ND 4.0 GR
Φορέας: Ακαδημία Αθηνών
Συλλογή: Αρχείο Παροιμιών και Λαϊκών Παραδόσεων του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών

Ο Κάης είναι μέσα στο φεγγάρι και γυρίζει γιατί τον έχει ο Θεός μέσα 'κεί βάλει να γυρίζη που το τιμώρησε που σκότωσε τον αερφόν του, άμα είναι καλός καιρός θωρείς τα μάτια το στόμα του όλο το πρόσωπον του.

ΕΚΤ χρονολόγηση: 1964
ΕΚΤ τύπος τεκμηρίου: Λαϊκή Παράδοση
Δημιουργός: Παπαμιχαήλ, Άννα Ι.
Άδεια χρήσης αρχείου: CC BY-NC-ND 4.0 GR
Φορέας: Ακαδημία Αθηνών
Συλλογή: Αρχείο Παροιμιών και Λαϊκών Παραδόσεων του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών

Για την ίδρυσι εκκλησίας στο μέρος εκείνο υπάρχει παράδοσις του λαού. Η γιαγιά μου κάποτε μου είπε τα εξής σχετικά με αυτήν : Κάποτε ο Άγιος Γεώργιος επέρασε και από την Κύπρο μας και μάλιστα από τα βουνά της Λαπήθου. Εκείνη την εποχή ένα τρομερό θεριό που όπως έλεγαν οι κάτοικοι ήτο δράκος, εμπόδιζε το νερό να έρθη από το βουνό για να ποτίσουν οι κάτοικοι. Ο Άγιος Γεώργιος βλέποντας τους τόσο δυστυχισμένους και απέλπισμένους τους λυπήθηκε κι' εσκότωσε τον δράκοντα απαλλάσσοντάς τους έτσι από το τρομερό εκείνο θηρίο. Έτσι οι κάτοικοι έκτισαν το εκκλησάκι όπου τον ετιμούσαν. Αυτά πιστεύει ο λαός και αυτά λεέι η παράδοση για την ερημικήν αυτήν εκκλησία. Και όμωςυπάρχουν σημάδια που δείχνουν οτι αυτά είναι αληθινά. Πάνω σ' ένα βράχο σώζονται ως σήμερα τα πατήματα του αλόγου του Αγίου Γεωργίου. Πιο κάτω είναι η πηγή του νερού που ο δράκος εμπόδιζε να φθάση στο χωριό. Όλα δε αυτά, ο βράχος δηλ. Με τα πατήματα του αλόγου, το εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου του Σπηλιωτή και η πηγή του νερού ευρίσκονται στην κορυφή του βουνού σε μια τοποθεσία που από το τρομερό θηρίο, τον δράκοντα, ωνομάσθη “Δράκοντας”. Οι κάτοικοι ευγνωμονώντας τον Άγιο Γεώργιο για το καλό που τους έκανε φροντίζουν το μικρό εκκλησάκι στο σπήλαιο και ανάβουν τα καντήλια του. Μια γυναίκα πηγαίνει καθε βδομάδα και το καθαρίζει, γι' αυτό είναι πάντα καθαρό και περιποιημένο μολονότι, ευρίσκεται τόσον μακρυάν από τον κόσμο στην κορυφή του βουνού.

ΕΚΤ χρονολόγηση: 1959
ΕΚΤ τύπος τεκμηρίου: Λαϊκή Παράδοση
Δημιουργός: Κυβερνήτου, Χρυστάλλας Μ.
Άδεια χρήσης αρχείου: CC BY-NC-ND 4.0 GR
Φορέας: Ακαδημία Αθηνών
Συλλογή: Αρχείο Παροιμιών και Λαϊκών Παραδόσεων του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών

Ήτανε μια βολά κ' ένα καιρό, ένα πολυαγαπήμένο αντρόγενο, ο Γιάννος και η Μάρω. Από τημ πολλή τους την αγάπη επαρακκαλεθήκανε 'ς το Θεό να τους κάμη αστέρια. Κη αμέσως ο Θεός τους έκαμε άστρια πολύ λαμπερά, και το 'να βράδυ που νυχτώνει έναι 'ς την ανατολή (Ανατολικά), το άλλο 'ς τη δύσι (δυτικά). Αλλα το χειμώνα έναι ο Γιάννος 'ς την ανατολή ('ς τα βουνά) και η Μάρω δυτικά ('ς τους κάμπους). Το δε καλοκαίρι η Μάρω ανατολικά ('ς τα βουνά) και ο Γιάννος δυτικά ('ς τους κάμπους). Για να περνάη πάντοτε ευχάριστα η Μάρω, τον χειμώνα να μην είναι 'ς τα χιόνια και 'ς τους πάγους, ούτε το καλοκαίρι 'ς την μεγάλη κάψα. (Τα άστρια αυτά φαίνουνται αμέσως το βράδυ και είναι ο Ερμής αφ' ενός και αφ' ετέρου η Αφροδίτη (έσπερος, εώσφορος, εωθινός και κοινώς αυγερινός). Ταύτας τας δοξασίας είχον οι Λασταίοι μερά πλείστης όσης πίστεως. (Όθεν και παροιμ. “ Η Μάρω μένει ΄ς τα βουνά κη ο Γιάννος πάει 'ς τους κάμπους”. Δι εύχαριστον τι βλ. Τραγ. Ο 13

ΕΚΤ τύπος τεκμηρίου: Λαϊκή Παράδοση
Δημιουργός: Λάσκαρης, Νικόλαος
Άδεια χρήσης αρχείου: CC BY-NC-ND 4.0 GR
Φορέας: Ακαδημία Αθηνών
Συλλογή: Αρχείο Παροιμιών και Λαϊκών Παραδόσεων του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών

Στον Ξερόκαμπο στον κάβο είναι το εκκλησάκι της Παναγίας της Καβουράδαινας. Εκεί στον παλιό καιρό οι ψαράδες ευρήκαν την εικόνα της Παναγίας στην ακρογιαλιά και θέλησαν να της χτίσουν ένα εκκλησιδάκι. Βάλλουν την εικόνα σ' ένα μέρος κι αρχίζουν να χτίζουν το εκκλησιδάκι. Την νύχτα έφευγε η εικόνα και την ευρίσκανε σ' ένα βράχο από κάτω μέσ' στην θάλασσα στα καβούρια. Έτσι αποφάσισαν κ' έκτισαν εκεί στο βράχο το εκκλησάκι κ' επειδή έχει εκεί στο βράχο το εκκλησάκι κ' επειδή έχει εκεί καβούρια τη είπανε Παναγία η Καβουράδαινα.

ΕΚΤ χρονολόγηση: 1958
ΕΚΤ τύπος τεκμηρίου: Λαϊκή Παράδοση
Δημιουργός: Σπυριδάκης, Γεώργιος Κ.
Άδεια χρήσης αρχείου: CC BY-NC-ND 4.0 GR
Φορέας: Ακαδημία Αθηνών
Συλλογή: Αρχείο Παροιμιών και Λαϊκών Παραδόσεων του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών

Ο πρωτομάστορης είχε στείλει το gάλφα του να πάρη ένα σταφύλι, για να ζουλήξουνε, να λειτουργήσουνε dην εκκλησιά, αλλά η ρόγα να μην είναι κομμέν' απ' το σταφύλ'. Το λοιπόν πήρε το σταφύλ'. Έρχοντας στο δρόμο τον αντάμωσεν μια γυναίκα έγγυα. Του ζήτηξε μια ρόγα και της έδωσε. Άμα πήε στο μάστορη του είπεν : - Έτσι κι έτσι. Μια γυναίκα με αντάμωσε και μου ζήτηξς μια ρόγα, και τη λυπήθηκα και την έδωσα. Το λοιπόν πήγαν και βρήκαν dη γυναίκα και ο μάστορης dην έσφαξε. Και ύστερα την έσκισαν και βρήκαν dη ρόγα στου παιδιού dο στόμα. Κι έμεινεν η εκκλησία έπειτα έτσ'. Δε gαλοτελείωσε και δε λειτουργήθκε και μέχρι σήμερα λένε “Άη Γιάννης αλειτούργητος (πήα γώ μέσα). Οι Χαρές είναι όλες λόϋρα τυπωμένες στον ασβεστ'. Και στου Κλεάνθη του Κομνηνού η εκκλησία, το ομοίο ήταν κτισμένη.

ΕΚΤ χρονολόγηση: 1937
ΕΚΤ τύπος τεκμηρίου: Λαϊκή Παράδοση
Δημιουργός: Μέγας, Γ.
Άδεια χρήσης αρχείου: CC BY-NC-ND 4.0 GR
Φορέας: Ακαδημία Αθηνών
Συλλογή: Αρχείο Παροιμιών και Λαϊκών Παραδόσεων του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών

Ήτονε μια φορά μια μάνα χήρα από τα Πιτσίδια κι είχενε δυο γυιούς, δυο παιδιά, δώδεκα και οχτώ χρονώ. Μιαν ημέρα η μάνα ντους εζύμωνε και λέει των παιδιώ τζης: «Αμέτε, παιδιά μου, να μου φέρετε δυο αγκαλιές ξύλα να ψήσω τα ψωμιά. Εδά, μάνα μου, ζύμωσε του λόγου σου κι εδά δα πάμε». Ζυμώνει η γυναίκα τα ψωμιά, βάνει τα στσι σανίδες και λέει τους: «Παιδιά μου, τα ψωμιά δα ξαφρίσουνε και δα τα χάσωμε μόνο πηγαίνετε να φέρετε ξύλα. Έχει ώρα, μάνα μου, κάνε τη δουλειά». Σαν ενεβήκανε τα ψωμιά πιάνει ο μεγάλος γυιός τσης πάει και παρασύρνει το φούρνο και τόνε σταυρώνει κι απόϊ παίρνει τα ψωμιά και τα φουρνίζει. Η μάνα ντου ελεμεντάρουντονέ. «Άχι, παιδιά μου, κι εχάσαμε τα ψωμιά». «Σώπα, μάνα, και δεν τα χάσαμε». Σε κάμποσην ώρα ήκουσε μυρωδιά απού μύριζεν όλος ο κόσμος. Πάει κι ανοίγει το φούρνο κι ήσανε τα ψωμιά ροδογενομένα. Η μάνα ντους να τα δει τώσε λέει: «Εσείς, παιδιά μου, δεν είστε για μένα είστε για την Παναγία. Βγάνει και δίδει στον καθαένα ένα ψωμί. Αυτοί δεν το δεχτήκανε, μόνο εκόψανε ένα ψωμί κι επήρε καθαείς τους το μισό κι εφύγανε κι επήγανε στον άγιο Αντώνιο κι εσκητεύγανε κι εγενήκανε σαν άγριοι. Μια φορά τσ’ είδανε Καπετανιανοί κι πήγανε κι ελέγανε «άγριοι εφανήκανε στον τάδε τόπο, άγριοι εφανήκανε στον τάδε τόπο». Μια γυναίκα ήτονε αποφασιστική και σηκώνεται και πάει. - Ήτονε δα και θεού φώτιση - Φτάνει στο σπήλιο και παρουσιάζεται ο Παρθένιος και του λέει: «Ευλόγησον, πάτερ» Σταυρώνει τη ο Παρθένιος και τση λέει: «Ευλογημένη να είσαι». Επήγε αυτή τότεσά και τως ήκαμε ρούχα και τσ’ ήντυσε κι εκατεβήκανε κι εκάτσανε στην Παναγία στον Κουδουμά. (Κουδουμαϊτες = γιατί κάθονταν στο μοναστήρι της Κουδουμά, κοινόβιο μοναστήρι στο Ν. Ηράκλειο προς το Λιβυκό Πέλαγος, ελεμεντάρουντονέ = μεμψιμοιρούσε, Καπετανιανοί = Καπετανιανά, χωριό κοντά στον Κουδουμά.

ΕΚΤ χρονολόγηση: 1938
ΕΚΤ τύπος τεκμηρίου: Λαϊκή Παράδοση
Δημιουργός: Μέγας, Γ. Α.
Άδεια χρήσης αρχείου: CC BY-NC-ND 4.0 GR
Φορέας: Ακαδημία Αθηνών
Συλλογή: Αρχείο Παροιμιών και Λαϊκών Παραδόσεων του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών

Ο ανέννοτας του Μιχαήλη = ούτε λέγεται ο υπό τας πόδας τω Ταξιάρχου Μιχαήλ ζωγραφιουμένος νεκρός του πλανίου τοις εν αγγελτής περικσείς. (Λουκά 113, 16).

ΕΚΤ χρονολόγηση: 1910
ΕΚΤ τύπος τεκμηρίου: Λαϊκή Παράδοση
Δημιουργός: Χαβιαράς, Δημοσθένης
Άδεια χρήσης αρχείου: CC BY-NC-ND 4.0 GR
Φορέας: Ακαδημία Αθηνών
Συλλογή: Αρχείο Παροιμιών και Λαϊκών Παραδόσεων του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών

Ήταν πολλοί οι χωριανοί και οι χωρικοί διαβάτες. Περνούσανε σαν κυνηγοί ή στη βοσκή τα πρόβατα να πάνε. Άλλοι καβάλα πέρναγαν πάνω στα ζωντανά τους και πήγαιναν στα Χάλαρα. Κι όντες περνούσαν από εκεί, σε κείνο το σημείο, στεκότανε τα ζωντανά, σκιάζονταν οι άνθρωποι και τα πουλιά πετούσανε και γλυκοκελαϊδούσαν κι' οι θάμνοι αναμεριάζανε, για να τους κάνουν τόπο. Κι' αφήνανε ελεύθερο, κείδα ένασ σημείο, ένα βραχάκι γλυστερό με ένα σημαδάκι. Είχενε μια πατημασιά ΄νος τσαρουχιού σημάδι, που γέμιζε δροσοσταλιές και πίναν τα πουλάκια. Περνούσαν οι περαστικοί, μακραίναν οι διαβάτες κι αφήνανε τον έρημο το βράχο μοναχό του. Μα κάτι παίρνανε μαζί, μια θύμιση ωραία κάτι που τους συγκίναγε και παραξενευόταν. Μα όντες αλλαργεύανε κομμάτι από το βράχο, αρχεύανε το λακριντί και πέταγε η σκέψι. Ώσπου μια μέρα, μια αυγή καθώς γλυκοχαράζει, πετιέτ' ολόρθος, έντρομος ο Νικόλας ο γέρος που ζούσε εκεί στο μαχαλά, στα Χαλάρα πιο πάνω. Κ' είδενε λέει, στον ύπνο του και και σαν στο ξύπνιο του, κάποια κερά στα ολόμαυρα αντίκρυ του να στέκη. Τόνε κοιτούσενε γλυκά και τονε παρεκάλει “να πά να πής στους άρχοντες και σ' όλους τους κατοίκους νάρθουνε και να σκάψουνε εκεί ψηλά στο βράχο. Θάβρουνε το εικόνισμα εμέ της Θεοτοκου, που 'ναι θαμένο από παλιά, κρυμένο από τους Τούρκους, από 'να χέρι χριστιανού, μα πάνε πολλά χρόνια. Τώρα που είναι λεύτεροι, κανέναν δεν φοβούνται. Γιάντα, μαθές, να κρύβιεται στα χώματα θαμένη; Να την ευρούνε λοιπόν κια εκκλησία να γένη. Να τηνε βάλουνε εκεί, ροστάτισσα να είναι της νήσου και του πελάου”. Κι ως είπενε, έκαμαν. Τότε ο γεό Νικολός, το μάθαν' οι άνθρωποι και σκάψανε με υπομονή και σεβασμό μεγάλο. Κι ήταν η χάρη Της εκεί θαμένη από χρόνια και τους καρτέαε αυτούς να τήνε αναστήσουν. Αφού ευρέθη το λοιπόν η εικόνα της Παρθένας, βαλθήκανε ολημερίς τον οίκον Της να φτιάξουν. Μαζόχτηκαν πολλοί πιστοί, μαστόροι, μαστοράδες κι αρχέψανε να χτίζουνε μια όμορφη κλησούλα. Έκαμανε αγιασμό, κάνανε το σταυρό τους και την παρακαλούσανε για να τους βοηθήση να φτιάξουνε στη χάρη Της οτι τους εζητούσε. Μα όσο κι αν παρακάλιενε καθένας από δαύτους, ολημερίς εχτίζανε το βράδυ γκρεμιζόταν. Κι είπανε να μπούνε στη σειρά μια νύχτα ο καθένας να φυλάξουν και να δούν ποιός χαλά το χτίσμα. Και κάθισε τη μια φορά ο πρώτος για τη βάρδια κι είδενε κεί μές στης νυχτιάς την περασμένην ώρα, ένα φωτάκι πούτρεμε και ανάργιεβε εμπρός του. Μα ώσπου να δή τη φλόγα του κι ώσπου να κταλάβη αν είναι φώς αληθινό για το φώς των ομμάτιών του, τόδεβε να κατρακυλά κι απέ ν' ανηφορίζη στο βράχο τον αντικρυνό όπου τι κύσμα εσπούσε. Στάθηνε κεί και άναβγιε και μήτε αγέρας, μα μήτε κι η απόσταση το σβήσαν όλη νύχτα. Κι είπεν ο άνθρωπος αυτός, ο πρώτος απ' την βάρδια, τι έβλεπε ολινυχτίς κι οτι δεν ήταν ψέμα. Ωρκίζονταν στα κόκκαλα όλων των πεθαμένων και στ' όνομα της Παναγίας. Οι άλλοι κυτταταχτήκανε, κούνησαν το κεφάλι και βγάλανε το νόημα πως τούτος κουζουλάθη και πως του πήραν τα στοιχιά το νού, το λοϊκό του, αφού 'βλεπε τέτοια νυχτιά που άνεμος λυσσούσε, μια φλογίτσα τόση δα να περπατά μονάχη και να μη σβίεται . Κι είπαν να βάλουνε ξανά άλλονε να φυλάξη πιό έξυπνο και πιο σοφό, μπας κι εύρη την αλήθεια. Ως κι έγινε. Εφύλάξε και ο δεύτερος ετούτος, μα μ' όλη τη σοφία και το πολύ μυαλό του δεν μπόριενε να μη το πη πως έβλεπ' όλη νύχτα μια φλοιγίτσα ν' ανάβγη κεί εμπρός του κι ύστερις κατηφόριζε και πήεναι στα βράχια που τάδερνε η θάλασσα καθώς λυσσομανούσε, Κι είπαννε πως κι ο δεύτερος τούτος κουζουλάθη και βάλανε ένα παπά με το σταυρό αντάμα, γι αν φυλάξη ολονυχτίς μπάς κι εύρυ την αλήθεια. Μα είπε τα ίδια κι ο παπά, όπως και οι άλλοι δύο, πως τ' όντι άναβγ' ένα φώς εκεί στην εκκλησία που χτίζανε ολημερίς και χάλανε τη νύχτα. Είπεν ακόμα ευλαβικά, κάνοντας το σταυρό του, πως η κερά η Παναγιά, εκείνη χαλούσε γιατι μαθές η πεθυμιά. Εκείνης ήταν άλλη κι έδειχνε δα με το κερί που έπρεπε να γένη το εκκλησάκι πούθελε. Όλοι σκεφτήκαν καλά κι είπανε πως θα γένη της χάρης Της η πεθυμιά. Κι αφήκανε το χάλασμα της πρώτης εκκλησίας που χτίζνε εκεί σιμά εις το γυρτό το βράχο, πούχενε την πατημασιά 'νος τσαρουχιού σημάδι κι ως λέαν, η πατημασιά ήταν της Παναγίας. Τ' σφήκανε λοιπόν αυτά τα πρώτα κατατόπια κι αμοληθήκανε μαζί για μνέα εκκλησία. Πήανε και τη χτίσανε κεί στους ξερούς τους βράχους.

ΕΚΤ χρονολόγηση: 1972
ΕΚΤ τύπος τεκμηρίου: Λαϊκή Παράδοση
Δημιουργός: Άγνωστος συλλογέας
Άδεια χρήσης αρχείου: CC BY-NC-ND 4.0 GR
Φορέας: Ακαδημία Αθηνών
Συλλογή: Αρχείο Παροιμιών και Λαϊκών Παραδόσεων του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών

Διατί το φεγγάρι έχει μαυράδια, διατί δεν φωτάει σαν τον ήλιο. Τα μαυράδια τα παρομοιάζουν με ανθρώπινες μορφές ανθρώπων. Είναι λέγει εκεί μέσα ο Κάϊν, που σκοτώνει τον αδελφόν του.

ΕΚΤ χρονολόγηση: 1952
ΕΚΤ τύπος τεκμηρίου: Λαϊκή Παράδοση
Δημιουργός: Καλησπέρης, Λουκάς Ι.
Άδεια χρήσης αρχείου: CC BY-NC-ND 4.0 GR
Φορέας: Ακαδημία Αθηνών
Συλλογή: Αρχείο Παροιμιών και Λαϊκών Παραδόσεων του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών

Προς την δυτικήν πλευρά τιου χωριού Ορούντα και εις απόστασιν χιλίων μέτρων εντός ειδυλλιακής κοιλάδος ευρίσκεται η μονή του Αγίου Νικόλαου. Οι χωριανοί ηγάπησαν τον Αγιόν των και η αγαθή των φαντασία προέβη εις τας οποίας εμφανίζεται ο άγιος με θαυματουργόν ιδιότητα. Μια εκ των πολλών τούτων παραδόσεων είναι και η ακόλοθος, η οποίθα δεικνύει τον τρόπον , με τον οποίον τιμωρείται ο ιερόσυλος : Μίαν ημέραν, επί τουρκοκρατίας, πέντε έως έξι Τούρκοι ονομαζόμενοι “Αχεράληδες” από το όνομα του χωριού των, έφθασαν κύνηγώντας εις την μονήν του Αγίου Νικολάου. Παρουσιάζονται τότε εις τον ηγούμενο και ζητούν από αυτόν να τους δώση τα χρήματα του. Ο ηγούμενος όμως αρνείται επιμόνως και έτσι οι Αχεραλήδες φεύγουν. Ο ηγούμενος τότε χωρίς να χάση καιρόν πηγαίνει και κρύβει τα χρήματα του εις μιάν “δομήν”. Την επόμενην μέραν ήλθον πάλιν οι Αχεραλήδες και εζήτησαν τα χρήματα του ηγουμένου, ο οποίος δια δευτέραν φοράν τους ηρνήθη. Την φοράν όμως αυτήν οι Αχεραλήδες δεν φεύγουν, αλλά ζητούν από τον ηγούμενο να τους κάμη ένα έγγραφον, οτί τους χρωστάει 500 λίρες. Ο ηγούμενος, επειδή δεν ηδύνατο να πράξη διαφορετικά, έκαμε οτί τον διέταξαν. Οι Αχαραλήδες μόλις επήραν το έγγραφον συνέλαβον τον ηγούμενον και τον έρριξαν μέσα σε μια δεξαμενή και τον έπνιξαν. Οι άλλοι καλόγεροι της μονής μόλις αντελήφθησαν τα συμβαντα έφυγαν από την μονή αυτή. Οι Αχαραλήδες μετά από αυτά εήγαν εις τον μουκτάρην των Τούρκων του χωριού Ορούντα και του είπαν, ότι βρήκανε τον ηγούμενο πνιγμένον. Ο μουκτάρης όμως αντελήφθη ότι έγινε και τους είπε οτι θα τους καταγγείλη εις την αστυνομία. Τότε οι Αχαραλήδες του υπεσχέθησαν ότι, όταν πάρουν την μονή θα του δώσουν πέντε στρέμματα γής, για να καλλιεργή. Έτσι και έγινε. Η μονή αυτή υπήγετο εις την Μητρόπολιν Κυρηνείας. Πήγαν λοιπόν οι Αχαραλήδες στο δικαστήριον και εζήτησαν από την Μητροπολίτην Κυρηνείας τα κτήματα της μονής, για να πληρωθούν τις 500 λίρες, τις οποίες εχρεωστούσε εις αυτούς ο ηγούμενος. Ο Μητροπολίτης τότε υπεχρεώθη να δώση την μονήν και όλήν την καλλιεργήσιμον γήν εις τον μουκτάρην, τα οποία και τώρα, που η μονή έγινε Χριστιανική πάλιν παραμένουν εις χείρας Τούρκων. Ένας από τους Αχαραλήδες κατοικούσε με την οικογενειά του εις την μονήν αυτήν. Μια ημέραν ενώ η σύζυγος του Τούρκο αυτού κατείχετο από τους πόνους της γέννας, οι οποίοι την εβασάνιζαν επί τρείς ολόκληρους ημέρας χωρίς αποτέλεσμα, ήκουσε τον Άγιον Νικόλαον, ο οποίος ενεφανίσθη εις αυτήν ως οπτασία, να της λέγη οτι αν δεν φύγουν από την μονήν αυτήν, δεν θα γεννήση ποτέ. Η Τούρκισσα είπεν όσα ήκουσεν και είδεν τον σύζυγον της. Αυτός τότε επήγεν εις το χωρίον 'Ακάκι και βρήκε ένα Χριστιανόν, εις τον οποίον επώλησεν την μονην αντί πέντε πουγγιών δηλ. 2500 γρ. Και επήρε την σύζυγον του και όλα τα πράγματα του και έφυγεν. Ο Χριστιανός ο οποίος ηγόρασε την μονήν, επήγεν εις τον Μητροπολίτην Κυρήνειας και εδώρισεν την μονήν εις την Μητρόπολιν. Έτσι η μονή αυτή έγινε πάλιν Χριστιανική και με την εργασία των κατοίκων του Χωριού Ορούντας έλαβεν την όψιν, την οποίαν έχει τώρα.

ΕΚΤ χρονολόγηση: 1954
ΕΚΤ τύπος τεκμηρίου: Λαϊκή Παράδοση
Δημιουργός: Πρωτόπαπας, Σ. Κ.
Άδεια χρήσης αρχείου: CC BY-NC-ND 4.0 GR
Φορέας: Ακαδημία Αθηνών
Συλλογή: Αρχείο Παροιμιών και Λαϊκών Παραδόσεων του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών

Δυτικώς της Κερύνειας και σε απόστασι δύο περίπου μίλιων ευρίσκεται κτισμένη μια παραθαλάσσια εκκλησία της Παναγίας, που ονομάζεται Γλυκιώτισσα. Να πως πήρε το όνομα αυτό, κατά παράδοσιν. Επί Τουρκοκρατίας εις Κερύνεια είχε εκαπλωθή ένας φοβερός λοιμός. Οι κάτοικοι της απεδεκατίζοντο συνεχώς, ενώ το κακό δεν έλεγε να σταματήση. Τέλος το κακό έγιεν τόσο μεγάλο ώστε από τους χίλιους κατοίκους της πόλεως μόνον εκατόν απέμειναν. Αυτοί λοιπό συνεφώνησαν να φύγουν από την πόλιν, εφ' όσον το κακό εσυνεχίζετο, και να πάνε να εγκατσσταθούν εις την κοντινήν αυτήν εκκλησίαν της Παναγίας, νομίζοντες οτι τοιουτοτρόπως θα μπορούσαν να σωθούν. Έφυγαν λοιπόν και εγκαταστάθηκαν εκεί περιμένοντες να περάση ο λοιμός και να επιστρέψουν εις την πόλιν των. Ως εκ θαύματος δε κανένας από αυτούς δεν προσεβλήθη υπό του λοιμού. Και όταν πλέον έπειτα από πούν καιρόν ήσαν έτοιμοι να επιστρέψουν εις την πόλιν των όχι μόνον κανένας δεν έλειπε, αλλά τουναντίον είχε γεννηθή και ένα μωρό. Απέδωσαν την σωτηρίαν των εις την γλυκειάν μορφήν της Παναγίας, στην οποίαν έδωσαν το όνομα Γλυκιώτισσα.

ΕΚΤ χρονολόγηση: 1955
ΕΚΤ τύπος τεκμηρίου: Λαϊκή Παράδοση
Δημιουργός: Ταλαντίνης. Α. Θ.
Άδεια χρήσης αρχείου: CC BY-NC-ND 4.0 GR
Φορέας: Ακαδημία Αθηνών
Συλλογή: Αρχείο Παροιμιών και Λαϊκών Παραδόσεων του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών

Στο μέρος που βρίσκεται τώρα η Παναγία η Καστριανή ένας τσομπάνης (βοσκός) είδε μια μέρα μια γίδα (αίγα) του να είναι βρεμένη από νερό. Εκεί δεν υπήρχε νερό. Κοιτάζει καλά να δή που εβράχηκε η γίδα και βλέπει κάτω από ένα σκοίνο μια πηγή, ένα καντήλι που άναφτε και την εικόνα της Παναγίας. Πήρε την εικόνα, το είπε και σε άλλους και ήρθενε να της κτίσουνε εκκλησία πιο ψηλά, μισή ώρα μακριά, σ' ένα μέρος πλατύβωλο. (μέρος ομαλό που έχει χώμα.) Έχτισαν ένα προσκυνητάρι και έβαλαν μέσα την εικόνα. Την νύχτα ο τσομπάνης είδε στο όνειρό του την Παναγιά που του έλεγε να πάη να χτίση την εκκλησία στο μέρος που βρήκε την εικόνα, εκεί στο σκοίνο. Ταχινά (Το πρωί) πάει στο μέρος που είχε χτίσει το εικονοστάσι και είδε πως δεν ήταν εκεί η εικόνα, τρέχει τότε στο σκοίνο και τη βρίσκει εκεί. Την ξανάφερε στο εικονοστάσι αλλά πάλι την ν'υχτα βλέπει την Παναγία να του λέη “Θέλω να μου χτίσετε την εκκλησία εκεί που μ' ευρήκατε. Παέι πάλι το πρωί στο εικονοστάσι και βλέπει οτι η εικόνα είχε φύγει τη νύχτα. Το μέρος εκεί πάνω σε μια άλλη πλάκα εφαινότανε μόνο το ποδάρι της Παναγίας πάνω στην πέτρα. Τότε αποφασίσανε κ' εχτίσανε την Παναγία την Καστρινή στο μέρος που βρίσκεται τώρα. (Ποδάρι της Παναγίας = το λένε και το “τσαρούχι της Παναγίας”, Παναγία η Καστριανή = Ωνομάσθη Καστριανή εκ του ονόματος Καστρί όπως λέγεται η τοποθεσία ήτις είνια απόκρημνος έχουσα όψιν Κάστρου, ή φρουρίου.

ΕΚΤ χρονολόγηση: 1960
ΕΚΤ τύπος τεκμηρίου: Λαϊκή Παράδοση
Δημιουργός: Σπυριδάκης, Γεώργιος Κ.
Άδεια χρήσης αρχείου: CC BY-NC-ND 4.0 GR
Φορέας: Ακαδημία Αθηνών
Συλλογή: Αρχείο Παροιμιών και Λαϊκών Παραδόσεων του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών

Ζώνη, η, Άθως, εν τη φράση “Αγία Ζώνη” = το κατά παράδοσιν σωζόμενον τεμάχιον ζώνης της Παναγίας.

ΕΚΤ τύπος τεκμηρίου: Λαϊκή Παράδοση
Δημιουργός: Παπαδόπουλος, Άνθιμος Α.
Άδεια χρήσης αρχείου: CC BY-NC-ND 4.0 GR
Φορέας: Ακαδημία Αθηνών
Συλλογή: Αρχείο Παροιμιών και Λαϊκών Παραδόσεων του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών

Έξω απ' το χωριό και πάνω σ' ένα ψήλωμα βρίσκεται χτισμένη η φτωχική εκκλησία του χωριού μου. Μικρή και κάτασπρη όπως είναι, λάμπει στου ήλιου το αχτίδοβόλημα. Το μικρό και ταπεινό καμπαναριό της με μια μικρή καμπάνα διπλασιάζει τη χάρη της. Τόσο μικρό και ταπεινο είναι, σαν να τρέμη να ψηλώση το ύψος του, μήπως σηκώση τον φθόνον και την οργήν των απέναντ του ψηλών μιναρέδων. Μέσα δεν έχει τον πλούτο των εκκλησιών της πόλις κι ούτε τον θέλει που να τον βάλη . Λίγες παλιές εικόνες έχει για στόλισμα το εικονοστάσι της, δυό μανάλια, το 'να μπροστά στη μάνα του Χριστού μας και τ' άλλο μπρός σ' Αυτόν βρίσκονται για ν' ανάφτουν οι χριστιανοί το κερί τους. Λίγοι και με τάξη τοποθετημένοι είναι και οι σκάμνοι της, και λίγοι, πολύ λίγοι, είναι και οι πιστοί του χωριού μου. Τους περισσότερες τους παράσυρε το τουρκικό στοίχειο, να μην πώ τους αφωμοίωσε. Μέσα στο μικρό χώρο της ακούγονται κάθε Κυριακή και γιορτή οι ψαλμουδίες των ψαλτάδων της, οι προσευχές και οι δεήσεις του μοναδικού παπά της. Και είναι τόσο ωραίες κι ας δεν ξέρουν πολλά μουσικά οι ψαλτάδες της. Είναι αφιερωμένη η μικρή μας η εκκλησία την “Ατζιεντού”. Όπως μου είπαν “Ατζιεντού” σημαίνει αυτή που κάνει να φεύγουν οι πόνοι. Πρίν είχε κι άλλες μεγάλες εκκλησίες στο χωριό μου και αυτήγ που ανάφερα πιο πάνω, η Παναγία η “Ατζιεντού”, ήταν ξωκλήσι. Αλλά τις αλλές εκκλησίες τις πήραν εκείνοι που ξέρουννα καταστρέφουν εκκλησίες, να μετατρέπουν εκκλησίες σε τζαμιά, να ρίχνουν παπάδες από καμπαναριά...

ΕΚΤ χρονολόγηση: 1955
ΕΚΤ τύπος τεκμηρίου: Λαϊκή Παράδοση
Δημιουργός: Χριστοφίδης, Εμ.
Άδεια χρήσης αρχείου: CC BY-NC-ND 4.0 GR
Φορέας: Ακαδημία Αθηνών
Συλλογή: Αρχείο Παροιμιών και Λαϊκών Παραδόσεων του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών

Όταν ο ήλιος δύη, τον περιμένει η εδελφή του με πολλά φαγητά μαγειρεμένα και με 40 φούρνους ψωμιά. Μόλις έλθη ο ήλιος στο σπίτι του, ευρίσκει το τραπέζι στρωμένον και τρώει, η αδελφή του είναι κρυμμένη πίσω από την πόρτα. Θα βγή να τον καλοσωρίση μόνον, όταν θα χορτάση διότι υπάρχει ο κίνδυνος από την πείνα του να την καταβροχθίση.

ΕΚΤ χρονολόγηση: 1964
ΕΚΤ τύπος τεκμηρίου: Λαϊκή Παράδοση
Δημιουργός: Δευτεραίος, Άγγελος Ν.
Άδεια χρήσης αρχείου: CC BY-NC-ND 4.0 GR
Φορέας: Ακαδημία Αθηνών
Συλλογή: Αρχείο Παροιμιών και Λαϊκών Παραδόσεων του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών

Τη γή την κρατάει ένα βουβάλι στα κέρατά του. Όταν γίνεται σεισμός επίστευαν οι παλαιοί, οοτι ξύνεται το βουβάλι και τρέμει γής. (Σωσάνδρα = παλαιόν όνομα πρεbοδιστά)

ΕΚΤ χρονολόγηση: 1961
ΕΚΤ τύπος τεκμηρίου: Λαϊκή Παράδοση
Δημιουργός: Σπυριδάκης, Γεώργιος Κ.
Άδεια χρήσης αρχείου: CC BY-NC-ND 4.0 GR
Φορέας: Ακαδημία Αθηνών
Συλλογή: Αρχείο Παροιμιών και Λαϊκών Παραδόσεων του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών

Ήταν Έλλην' μαθέ, και πέρνουσαν τη θάλασσα με τα ποδάρα τς. Ο Χρίστος αμά είδε, είπε το θεό : - Δώσε με βάθος, να σε δώσω αψηλός. Ήταν μαθέ, χαμλά η Θεός και είπε η θάλασσα. - Δώμ'. Όλα η Χρίστος τα έκανε όλα. Εκείος ίδωκε το Θεό ψήλος και τη θάλασσα βάθος.

ΕΚΤ χρονολόγηση: 1938
ΕΚΤ τύπος τεκμηρίου: Λαϊκή Παράδοση
Δημιουργός: Μέγας, Γ. Α.
Άδεια χρήσης αρχείου: CC BY-NC-ND 4.0 GR
Φορέας: Ακαδημία Αθηνών
Συλλογή: Αρχείο Παροιμιών και Λαϊκών Παραδόσεων του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών

Εγώ τον έχω ακουστό. Κει στο άγιο Στέφανο, στο Κουμούλι, ήτον Άγιος Στέφανος, και από τρικυμίες το λοιπόν εβύθισε η εκκλησία, σεισμούς. Στην άκρα πο dο μύλο, αψηλά, είχε μια τρύπα και το είχανε οι Τούρκοι οχύρωμα, χτιμένο λοϋρα με ντουβάρια, δυό καμάρες σαν αυτήνα.

ΕΚΤ χρονολόγηση: 1937
ΕΚΤ τύπος τεκμηρίου: Λαϊκή Παράδοση
Δημιουργός: Μέγας, Γ.
Άδεια χρήσης αρχείου: CC BY-NC-ND 4.0 GR
Φορέας: Ακαδημία Αθηνών
Συλλογή: Αρχείο Παροιμιών και Λαϊκών Παραδόσεων του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών

Περί της προσόδου των εικόνων τούτων γνωρίζω τα εξής εξ αφηγήσεως κατόχου τοιάυτης. Κατά την επανάστασιν του 1821 δύο αδελφοί κατέφυγον εκ Πατρών εις Ζάκυνθον, φέροντες μεθ' εαυτών προς άλλους και την εικόνα του σπιτιού. Μετά την απελευθέρωσιν της πατρίδος επανήλθον εις Πάτρας και επειδή είχον μικράν ακίνητον περιουσίαν, της διένειμον. Και ο μέν εις έλαβε το ακίνητον (σπίτι), ο δέ έτερος ημιέσθη εις μονήν την εικόνα. Μικρόν και κατ' ολίγον διεδόθη οτι η εικών αυτή της Παναγίας ήτο θαυματουργός και εζητείτο εις πάντα δεινώς πάσχοντα, φιλοδωρούμενη επαρκώς. Και ο μεν λαβών το ακίνητον δεν προήχθη, ο δε λάβων την εικόνα, απέκτησεν οικία και εξεπαίδευσε και ανέπτυξε τα τέκνα του, απεκατέστησε δε και την μονογένη κόρην του σαν ήθελε ο Θεός κατά την έκφρασιν της μητρός.

ΕΚΤ χρονολόγηση: 1910
ΕΚΤ τύπος τεκμηρίου: Λαϊκή Παράδοση
Δημιουργός: Κορύλλος, Χρήστος Π.
Άδεια χρήσης αρχείου: CC BY-NC-ND 4.0 GR
Φορέας: Ακαδημία Αθηνών
Συλλογή: Αρχείο Παροιμιών και Λαϊκών Παραδόσεων του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών

Τα ελληνικά νησιά έχουν την Παναγία των. Και έχει η Παναγία των νησιών τον θρύλον και την ιστορία που δημιουργεί μιαν ατμόσφαιραν θρησκευτικού μυστικισμού. Η ψυχή του λαού ώσαν να είνε στενά συνδεδεμένη με τον μυστυκισμόν αυτόν και ο θρύλος της Μεγαλόχαρης του είνε το φώς κάτω από το οποίον φωτίζεται η ζωή του. Η Γκρεμιώτισσα είνε η Παναγία της Νιός. Ένα μικρό νησί η Νιό στο βάθος των ακραίων Κυκλάδων με κάποιο παρελθόν που είνε κράχτες του τα κάστρα και οι ψηλές βίγλες και οι απότομες βραχώδεις παραλίες του. Η γαλήνη απλώνεται τώρα γύρω από το παρελθόν αυτό και μέσα από την ατμόσφαιρα της γαλήνης κυλά η ζωή των αγαθών νησιωτών, λίγο σκληρή και επίμοχθη. Αντίθεσις προς την σκληρότητα της ζωής η ανοικτή καρδιά του λαού της. Το τραγούδι αντηχεί εις τον φυτεμμένον κάμπον του νησιού και εις τα στιάδια της μικρής χώρας λείψανα της παληάς βενετσιάνικης επόχης κυριαρχίας η νεότης εκδηλώνεται με τις νησιώτικες μαντινάδες της. Η εορτή της Παναγίας της Γκρεμιώτισσας, είνε μια από τις ευκαιρίας της εκδηλώσεως της ψυχής του λαού του μικρού αυτού νησιού. Ακούμε τον θρύλο και την παράδοσι της Παναγίας και της εκκλησίας της, που είνε κτισμένη στο ύψος ενός γκρεμού που δεσπόζει ολόκληρο το μικρό νησί. Ήταν η εποχή που η ηρωϊκή Κρήτη είχε καταπατηθή από τον τελευταίο δυνάστη του. Το μίσος και ο φανατισμός των αλλοδόξων είχε μεταβάλη σε ερείπια τους χριστιανικούς ναούς και είχε βεβηλώση τα άγια των αγίων των. Οι εικόνες των είχαν πεταχθή και ποδοπατηθή και η χριστιανική ψυχή εδοκίμασε τον βαθύτερο σπαραγμό. Με τα άγια εποδοπατείτο και η ψυχή αυτή. Την εποχή εκέινη εις μίαν ερημικήν τότε ακτή της Νιός – Στον Μυλοπόταμο – ένας Σεβάσμιος Ιερωμένος παπά Σταμάτης αντίκρυσε κάτι σαν φώς αναμμένου καντηλιού. Γεμάτος δέος και έκστασι επλησίασε προς το φώς αυτό και είδε μια εικόνα της Παναγίας που την έφερε εις την ακτήν εκείνη το κύμα και η θεία χάρις. Ο παπά Σταμάτης εγονάτισε, προσευχήθη και παρέλαβε την εικόνα. Κρήτες κατατρεγμένοι που είχαν καταφύγη στο νησί ανεγνώρισαν ως ιδικήν των – της πατρίδος των - την εικόνα. Όλο το νησί κατέβηκε στο Μυλοπόταμο για να προσκυνήση την Μεγαλόχαρι της Κρήτης και κοινή απόφασις του ευσεβούς νησιότικου λαού ήταν η ανέγερσις ενός ναού προς τιμήν της Θεοτόκου που έπλευσε τον πόντον δια να φθάση εις την ακτή της Νιός. Και εις την θέσιν που σώζεται ακόμη σήμερον ένα πελώριο κυπαρίσσι ήρχισεν η ανέγερσις του ναού αυτού. Αλλ' η Θεοτόκος – είνε ο ωραίος νησιώτικος θρύλος – δεν ήθελε την θέσιν “Κυπαρίσσι” υλικά μεταφερόμενα κάθε πρωί εις τα πόδια του γκρεμού. Η θέλησις της Θεοτόκου δεν ήταν δυνατόν να παραγνωρισθή. Και όλο το νησί άντρες και γυναίκες εργάσθηκαν υπό την καθοδήγησι και πνοή της Θείας χάριτος και έκτισαν την σημερινή εκκλησία της Παναγίας της Γκρεμιώτισσας. Κάτω από την θέσι αυτή απλώνεται ωσάν πίνακας ζωγραφικής ολόκληρο το νησί με τα λευκοβαμμένα του σπιτάκια, τους μύλους κατα την γραφικότητα του και ξανοίγεται στο βάθος το γαλανό πέλαγος που διαγράφονται εις κάποιο απομακρυσμένο ορίζοντα του οι κορυφές του θρυλικού βουνού της Κρήτης με τα χιόνια. Όλο το νησί ανέβηκε εις το γκρεμό δια να τιμήση χθές την μνήμην της Παναγίας που εώρταζε. Ο εσπερινός της ήταν ένα ωραίο συγκινητικό ποίημα. Οι γυναικείες συνοδείες που διέσχιζαν τα στιάδια του μικρού νησιού και ανέβηκαν με ευλάβεια τα σκαλιά του γκρεμού έδιναν κάτω από το θαμπό ασήμι του φεγγαριού την εικόνα μιας συγκινητικής λιτανείας. Και οι καμπανοκρουσίες χαρμόσυνες ξυπνουσαν το νησί από λενα βαθύ λήθαργο. Το αεράκι τυ πελάγους φερμένο και από τις ακτές της Κρήτης εδημιούργησε μια ατμόσφαιρα δροσιάς και ζωής, και η νύχτα των παρακλήσεων μετά τον εσπερινόν είχε κάτι το υποβλητικό που φύπνιζε την μνήμην και την ποίησι του Σκιαθίτη ποιητή. Ο γλυκασμός των των αγγέλων και η χαρά των θλιβομένων εις την ατμόσφαιραν αυτήν της εκκλησίας του Γκρεμού εγέμιζε την ψυχήν με τρυφερότητα και πίστι. Και όλος ο κόσμος γονατισμένος εδέετο προς την Παναγίαν της Γκρεμιώτισσαν. Και ώσαν να εδέετο ολόκληρο το νησί την στιγμή εκείνη βυθισμένο εις μιαν βιβλικήν σιγήν κάτω από ένα φωτισμένο ουρανό. Υπό το φώς αυτό οι λευκοί μύλοι της μικρής πλατείας ωσάν να προσηύχοντο κια αυτοί. Η Νιός ζούσε στιγμές θρησκευτικού μυστικισμού και υποβλητικής συγκινήσεως.

ΕΚΤ χρονολόγηση: 1937
ΕΚΤ τύπος τεκμηρίου: Λαϊκή Παράδοση
Δημιουργός: Ηλιάδης, Βασ.
Άδεια χρήσης αρχείου: CC BY-NC-ND 4.0 GR
Φορέας: Ακαδημία Αθηνών
Συλλογή: Αρχείο Παροιμιών και Λαϊκών Παραδόσεων του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών

Εσφαγγμένη, Αθ' μετοχικόν επίθετον της λόγιας παραδόσεως μόνον εν τη φράση “Παναγία η εσφαγμένη, εικών τις παλαιάς Παναγίας, η οποία τρωθείσα εις την παρείαν δία μαχαιρίσιον υπό μεωκόρου ανέβλυσεν ως εκ θαύματος αίμα. Η εικών εύρηται εν τη μονή Βατοπεδίου.

ΕΚΤ τύπος τεκμηρίου: Λαϊκή Παράδοση
Δημιουργός: Παπαδόπουλος, Άνθιμος Α.
Άδεια χρήσης αρχείου: CC BY-NC-ND 4.0 GR
Φορέας: Ακαδημία Αθηνών
Συλλογή: Αρχείο Παροιμιών και Λαϊκών Παραδόσεων του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών

Μια φορά ο ουρανός κ' η γή ήσαν πολύ χαμηλά.

ΕΚΤ χρονολόγηση: 1963
ΕΚΤ τύπος τεκμηρίου: Λαϊκή Παράδοση
Δημιουργός: Σπυριδάκης, Γεώργιος Κ.
Άδεια χρήσης αρχείου: CC BY-NC-ND 4.0 GR
Φορέας: Ακαδημία Αθηνών
Συλλογή: Αρχείο Παροιμιών και Λαϊκών Παραδόσεων του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών

Ουραλίι = Ζευγάρι του γεωργού με τα συνεργά του. Φαίνονται στον ουρανό τα βόδια του γεωργού με το αλέτρι. Ο Γεωργός εξέχασε το σκερπάνι του και πάει να το πάρη. Όταν ξεμάκρυνε ο γεωργός, ο λύκος επλησίασε να φάη το ζευγάρι. Ο λύκος είναι το κοκκινωπό άστρο.

ΕΚΤ χρονολόγηση: 1961
ΕΚΤ τύπος τεκμηρίου: Λαϊκή Παράδοση
Δημιουργός: Σπυριδάκης, Γεώργιος Κ.
Άδεια χρήσης αρχείου: CC BY-NC-ND 4.0 GR
Φορέας: Ακαδημία Αθηνών
Συλλογή: Αρχείο Παροιμιών και Λαϊκών Παραδόσεων του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών

Εις την εν Κύθνω παραλία έχει κισθή εκκλησία της Παναγίας, η οποία ονομάζεται “Παναγιά η Καννάλλα” (διότι σχηματίζεται κανάλλι) ή απλώς “Κανάλλα”. Η εικών της Κανάλλας θεωρείται θαυματουργός συχνά δ' επικαλούνται την Παναγίαν τοιαύτην οι Κύθνιοι “Ω Παναγία Κανάλλα μου, έλα τσαι σύ στη μέση, να πάρω τσείνη π' αγαπώ, γιατί άλλη δε μ' αρέσει”. Αντίγραφα της εικόνος της Παναγίας ταύτης έφερον μεθ' εαυτόν οι Κύθνιοι στρατιώται κοντά τους από του 1912 και εντεύθιν πολέμους. Ούτε δε προεφυλάσουντο από τον δι' εχθρικών σφαίρων θάνατον. Τα εικονίσματα ταύτα καλούσι Κανάλλες.

ΕΚΤ χρονολόγηση: 1920
ΕΚΤ τύπος τεκμηρίου: Λαϊκή Παράδοση
Δημιουργός: Κουκουλές, Φαίδων
Άδεια χρήσης αρχείου: CC BY-NC-ND 4.0 GR
Φορέας: Ακαδημία Αθηνών
Συλλογή: Αρχείο Παροιμιών και Λαϊκών Παραδόσεων του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών

Φίλτρα αποτελεσμάτων