Όσον η έννοια του χρόνου, στην προσωκρατική φιλοσοφία έχει αποτελέσει αντικείμενο συστηματικής μελέτης εκ μέρους των νεωτέρων, τόσον η έννοια του καιρού, κατά την ίδια περίοδο, συναφής, αλλά και αντίθετη προς εκείνην, έχει, ως τώρα, παραμείνει σχετικώς αδιερεύνητη. Γενικώς, ο χρόνος νοείται ως μια αέναος, αν και όχι αναγκαστικώς συνεχής, κίνηση που οδηγεί από το παρωχημένο στο επερχόμενο διά μέσου του βιουμένου παρόντος, ως ένα περιέχον του κόσμου, αλλά και ως ένα μέτρον με το οποίον ο κόσμος συλλαμβάνεται από την συνείδηση. Αντιθέτως, και μέσα στην ίδια τάξη ιδεών, ο καιρός νοείται ως μια στιγμιαία στάση ή μάλλον ως μια ζώνη ασυνέχειας εντός του γίγνεσθαι, όπου το ελάχιστον συναντά το βέλτιστον, και η οποία λειτουργεί ως μέτρον με το οποίον η συνείδηση επενεργεί επί του κόσμου ή, καλύτερα, κατά το οποίον ή πράξις αποκτά νόημα. Η αντίληψις αυτή περί του καιρού είναι ήδη διάχυτη στην προδημοκρίτειον φιλοσοφικήν διανόησιν, εμπεδώνεται όμως με τον στοχασμό του Δημοκρίτου. Ιδιαίτερα, η έννοια του καιρού αποβαίνει, με τον Δημόκριτον, όρος αναφοράς και κριτήριο της επιτυχούς ηθικής δραστηριότητος. Με την σημασία αυτήν, ο καιρός τοποθετείται στο κέντρο της δημοκριτείου ηθικής την οποίαν και χρωματίζει ως ηθικήν της μοναδικότητος του πράττειν και ως ηθικήν της ανθρώπινης επεμβάσεως επί του γίγνεσθαι, συμφώνως προς την φύσιν του τελευταίου τούτου. Με τον τρόπο αυτόν, η δημοκρίτειος ηθική καθίσταται μια ηθική αυστηρής, αλλά κι ελεύθερης, προσαρμογής της συνειδησιακής προθετικότητος προς την πραγματικότητα. Τα αυθεντικά αποσπάσματα του Δημοκρίτου, τα οποία επιτρέπουν την διατύπωση των ερμηνειών αυτών, κάθε άλλο παρά σ΄ αντίθεσιν έρχονται, κατά το περιεχόμενό τους, προς άλλα φερώνυμα εκείνου αποσπάσματα.
(EL)
1 PDF
