use the file or the thumbnail according to the license: CC BY-NC-SA 4.0 Attribution-NonCommercial-ShareAlike
The new way of ideas: Plato, Locke and their romantic readers
Δούκα - Καμπίτογλου, Κατερίνα
Η Πλατωνική θεωρία των ιδεών έχει αφήσει τέτοια ανεξίτηλα σημάδια πάνω στην ευρωπαϊκή φιλοσοφία (και λογοτεχνία) που ήταν σχεδόν αναπόφευκτο για τον Locke, πρωτεργάτη του βρεταννικού εμπειρισμού, να υιοθετήσει τον όρο «ιδέα» στην προσπάθειά του να αποδώσει το περιεχόμενο του νου, έχοντας πλήρη επίγνωση του νέου τρόπου (ή δρόμου) αντίληψης και χρήσης μιας λέξης που αποτέλεσε σημείο αναφοράς για τη γένεση και εξέλιξη της φιλοσοφικής σκέψης. Μεταφράζοντας την πλατωνική οντολογία σε επιστημολογία, ο Locke χρησιμοποιεί την «ιδέα» στην ψυχολογική της διάσταση, ενώ παράλληλα ξεκινά μια πολεμική ενάντια στη θεωρία των «έμφυτων εννοιών» (innate ideas) που κατά τη γνώμη του αποσκοπεί στην πνευματική (πολιτική και θρησκευτική) καταδυνάστευση του υποκειμένου. Η προσέγγιση στο θέμα της σχέσης του Locke με τον Πλάτωνα, όπως παρουσιάζεται σ΄ αυτή την εργασία, είναι διττή: από τη μια προσδιορίζονται οι βασικές διαφορές ανάμεσα στους δύο στοχαστές που επικεντρώνονται γύρω από τον όρο «ιδέα» — αντικειμενική (αληθινή) οντότητα για τον Έλληνα «ιδεαλιστή» και υποκειμενική (απατηλή) αναπαράσταση για τον άγγλο εμπειριστή. Πέρα όμως από τις προφανείς «δογματικές» διαφορές, επισημαίνεται μια ταυτότητα και συγγένεια «μεθόδου», στο ότι ο Locke, χρησιμοποιώντας μια στρατηγική απελευθέρωσης του ατόμου από δεδομένες «υποθέσεις», παραδίδει το νου ως «καθαρή πλάκα» (tabula rasa) στην εμπειρία (και απορία) των πραγμάτων. Το ενδιαφέρον των άγγλων Ρομαντικών για τη φιλοσοφία τόσο του Πλάτωνα όσο και του Locke πηγάζει από τον έντονο προβληματισμό τους πάνω σε καίρια ερωτήματα γνωσιολογίας, αισθητικής και μεταφυσικής — κυρίως τη σχέση του ανθρώπου με τη φύση, τη δυνατότητα επικοινωνίας του «εαυτού» με το «άλλο», και την ένεργητική (δημιουργική) ή παθητική συμμετοχή του νού στην «κατασκευή» της πραγματικότητας. Τόσο στα ποιητικά όσο και στα θεωρητικά κείμενα των Wordsworth, Coleridge και Shelley, τα ονόματα του Πλάτωνα και του Locke (όπως φυσικά και άλλων φιλοσόφων) πλέκονται με ένα τρόπο που υποδηλώνει την αναζήτηση απαντήσεων σε διαφορετικά (συχνά ανταγωνιστικά) συστήματα, αλλά και την ουσιαστική ρομαντική θέση να καταλύσουν τα παραδοσιακά στεγανά, που απομονώνουν τις κατηγορίες της ύπαρξης (και της γλώσσας) και να εκτεθούν στη «μεταφορική» (δηλαδή ποιητική) κατοίκηση του κόσμου.
Academy of Athens
