Μέσα στα δίσεκτα χρόνια της Κατοχής, ο Σπύρος Βασιλείου (1903-1985) ήταν ένας από εκείνους τους καλλιτέχνες που κυκλοφόρησαν εικονογραφημένα χειρόγραφα με στίχους από δημοτικά τραγούδια και από έργα του Σολωμού, του Σικελιανού κ.ά. Και τον Μάρτιο του 1945, μαζί με τον στενό του φίλο Αγήνορα Αστεριάδη διοργάνωσαν στο κατάστημα των Αδελφών Αετοπούλων στο Κολωνάκι την πρώτη εικαστική έκθεση που έγινε στην απελευθερωμένη Αθήνα. Εκεί εξέθεσαν πολλές από τις ξυλογραφίες, πολλά από τα εικονογραφημένα χειρόγραφα και τα λευκώματα που είχαν φιλοτεχνήσει. Ζωγράφος και αγιογράφος, ο Βασιλείου, είχε γεννηθεί στο Γαλαξίδι και είχε σπουδάσει στη Σχολή Καλών Τεχνών με δάσκαλο τον Νίκο Λύτρα. Ήδη από τη δεκαετία του 1930, ο νεαρός ζωγράφος υπήρξε από τους βασικότερους εκπροσώπους του ρεύματος για «επιστροφή στην παράδοση»: επηρεάστηκε από τη βυζαντινή και τη λαϊκή τέχνη, σε μια προσπάθεια για τη διαμόρφωση ενός εθνικού ύφους που βασιζόταν λιγότερο στις επιρροές του δυτικού μοντερνισμού και περισσότερο σε διαχρονικά τοπικά χαρακτηριστικά. Στο συγκεκριμένο δισέλιδο χειρόγραφο, ο ζωγράφος εικονογραφεί το περίφημο «Τραγούδι του Δασκαλογιάννη» (1787), αφιερωμένο στον Σφακιανό Ιωάννη Βλάχο ή Δασκαλογιάννη, που εκτελέστηκε από τους Τούρκους το 1771 και το είχε συνθέσει ο πολεμιστής του και αγράμματος τυροκόμος, Μπάρμπα-Μπατζελιός (Παντελής): «Πού είν’ οι γι-άντρες τω Σφακιώ οι γι-άξιοι κι αντρειωμένοι, / σ’ ούλο τον κόσμο ξακουστοί, περίσσια τιμημένοι; ... / Άλλους έφα’ ο πόλεμος κι άλλοι ξενιτευτήκα / κι έρημα και παντέρημα και τα Σφακιά τ’ αφήκα». Παραλλάσσοντας την εικονογραφία του Θρήνου για τον νεκρό Χριστό, την οποία παραλαμβάνει αυτούσια από τη βυζαντινή εικονογραφία, ο Βασιλείου εικονίζει τον νεκρό Δασκαλογιάννη, τις γυναίκες που τον θρηνούν και, καθιστό στο βάθος, τον γέροντα πατέρα του. Στόχος του καλλιτέχνη είναι να συνδέσει το παρελθόν, την αντίσταση κατά των Οθωμανών, με την ανάγκη για νέο ξεσηκωμό απέναντι στις δυνάμεις της Κατοχής, και να ενισχύσει το φρόνημα του υποδουλωμένου ελληνικού λαού.
(EL)
.png){kind=logo}
1 JPEG
