Στο Διδασκαλείο Κρήτης στο Ηράκλειο λειτουργούσε δανειστική βιβλιοθήκη από την έναρξη της λειτουργίας του το 1901. Επρόκειτο για μια πολύ σημαντική υπηρεσία, που παρείχε μορφωτικά μέσα στους σπουδαστές και τις σπουδάστριες της εποχής. Άλλωστε, στα πρώτα χρόνια λειτουργίας του Διδασκαλείου δεν είχε ακόμη ιδρυθεί στο Ηράκλειο δημοτική βιβλιοθήκη, η οποία ιδρύθηκε το 1908. Στον τελευταίο σωζόμενο συγκεντρωτικό κατάλογο βιβλίων του Διδασκαλείου εντοπίστηκαν 666 τίτλοι, ενταγμένοι σε 5 Ταξιθετικές Κατηγορίες (Τ.Κ.): α. Γράμματα - Επιστήμαι – Τέχναι. β. Επιστημονικά. γ. Ελεύθερα αναγνώσματα. δ. Βοηθητικά. ε. Διδακτικά. Η ανωτέρω ταξινόμηση δεν αντιστοιχούσε σε κάποια αυστηρή θεματική κατηγοριοποίηση με δεδομένο ότι ορισμένα βιβλία ίδιας θεματικής ταξινομήθηκαν σε διαφορετικές Τ.Κ..
Η Τ.Κ. «Ελεύθερα Αναγνώσματα» ήταν η πολυπληθέστερη της δανειστικής βιβλιοθήκης (από το σύνολο των 343 βιβλίων της συγκεκριμένης Τ.Κ. διασώθηκαν τα 67). Η Τ.Κ. περιελάμβανε ιδίως βιβλία από τις εκδοτικές δραστηριότητες του Συλλόγου προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων (ΣΔΩΒ, με ιδρυτή τον Δημήτριο Βικέλα). Συμπεριελάμβανε βιβλία από όλες τις εκδοτικές σειρές του ΣΔΩΒ, καθώς επίσης και βιβλία ποικίλων γνωστικών αντικειμένων, εκτός των σειρών αυτών. Η πρώτη σειρά «Ωφελίμων Βιβλίων» («Κόκκινα Βιβλία») κυκλοφόρησε το 1900-1908 και περιελάμβανε 100 βιβλία. Από αυτά, τα 99 υπήρχαν στη δανειστική βιβλιοθήκη του Διδασκαλείου. Αφορούσαν θέματα θρησκείας, ιστορίας, γεωγραφίας, θετικών επιστημών, οικονομίας, κοινωνίας, υγείας, ηθικής διαμόρφωσης του ατόμου και του φυσικού περιβάλλοντος. Επιπλέον, στη βιβλιοθήκη υπήρχαν 64 βιβλία από τη δεύτερη σειρά του Συλλόγου («Πράσινα Βιβλία», 1908-1940), η οποία περιελάμβανε 76 βιβλία και επιχειρούσε να τονίσει την έννοια του εθνικά και κοινωνικά ωφέλιμου. Τα θέματα των βιβλίων αναδείκνυαν την ιστορική μνήμη, τις εκδηλώσεις του λαϊκού βίου, ιστορικά και γλωσσικά θέματα.
Το βιβλίο "Ο Πατούχας" ανήκε στην κατηγορία «Ελεύθερα Αναγνώσματα» της δανειστικής βιβλιοθήκης του Διδασκαλείου Κρήτης στο Ηράκλειο. Πρόκειται για ηθογραφικό έργο που αρχικά δημοσιεύτηκε σε συνέχειες στην εφημερίδα Εφημερίς το 1892 και τελικώς εκδόθηκε το 1916. Περιγράφει τη ζωή στην κρητική ύπαιθρο κατά την περίοδο που το νησί βρισκόταν υπό τουρκική κατοχή. Προσφέρει πολλά λαογραφικά στοιχεία για την αγροτική ζωή στην Κρήτη. Παράλληλα, με τρόπο χιουμοριστικό και γλαφυρό ψυχογραφεί έναν έφηβο, τον Πατούχα, που προσπαθεί να προσαρμοστεί στη μικρή κοινωνία του χωριού του. O συγγραφέας Ιωάννης Κονδυλάκης (1861-1920) ήταν λογοτέχνης, διηγηματογράφος, δημοσιογράφος και χρονογράφος. Ως λογοτέχνης θεωρείται από τους κύριους εκπροσώπους του ελληνικού νατουραλισμού και, σύμφωνα με τον Παύλο Νιρβάνα, «πατέρας του χρονογραφήματος». Τα έργα του τοποθετούνται στο πλαίσιο της ηθογραφικής πεζογραφίας, με αξιόλογα ψυχολογικά και ψυχογραφικά στοιχεία. Ιδιαίτερη περίπτωση αποτελεί και η γλώσσα του, μείγμα λόγιας έκφρασης και κρητικής διαλέκτου.
Special Account for Research Funds of University of Crete (SARF UoC)
