Στο Διδασκαλείο Κρήτης στο Ηράκλειο λειτουργούσε δανειστική βιβλιοθήκη από την έναρξη της λειτουργίας του το 1901. Επρόκειτο για μια πολύ σημαντική υπηρεσία, που παρείχε μορφωτικά μέσα στους σπουδαστές και τις σπουδάστριες της εποχής. Άλλωστε, στα πρώτα χρόνια λειτουργίας του Διδασκαλείου δεν είχε ακόμη ιδρυθεί στο Ηράκλειο δημοτική βιβλιοθήκη, η οποία ιδρύθηκε το 1908. Στον τελευταίο σωζόμενο συγκεντρωτικό κατάλογο βιβλίων του Διδασκαλείου εντοπίστηκαν 666 τίτλοι, ενταγμένοι σε 5 Ταξιθετικές Κατηγορίες (Τ.Κ.): α. Γράμματα - Επιστήμαι – Τέχναι. β. Επιστημονικά. γ. Ελεύθερα αναγνώσματα. δ. Βοηθητικά. ε. Διδακτικά. Η ανωτέρω ταξινόμηση δεν αντιστοιχούσε σε κάποια αυστηρή θεματική κατηγοριοποίηση με δεδομένο ότι ορισμένα βιβλία ίδιας θεματικής ταξινομήθηκαν σε διαφορετικές Τ.Κ..
Η Τ.Κ. «Ελεύθερα Αναγνώσματα» ήταν η πολυπληθέστερη της δανειστικής βιβλιοθήκης (από το σύνολο των 343 βιβλίων της συγκεκριμένης Τ.Κ. διασώθηκαν τα 67). Η Τ.Κ. περιελάμβανε ιδίως βιβλία από τις εκδοτικές δραστηριότητες του Συλλόγου προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων (ΣΔΩΒ, με ιδρυτή τον Δημήτριο Βικέλα). Συμπεριελάμβανε βιβλία από όλες τις εκδοτικές σειρές του ΣΔΩΒ, καθώς επίσης και βιβλία ποικίλων γνωστικών αντικειμένων, εκτός των σειρών αυτών. Η πρώτη σειρά «Ωφελίμων Βιβλίων» («Κόκκινα Βιβλία») κυκλοφόρησε το 1900-1908 και περιελάμβανε 100 βιβλία. Από αυτά, τα 99 υπήρχαν στη δανειστική βιβλιοθήκη του Διδασκαλείου. Αφορούσαν θέματα θρησκείας, ιστορίας, γεωγραφίας, θετικών επιστημών, οικονομίας, κοινωνίας, υγείας, ηθικής διαμόρφωσης του ατόμου και του φυσικού περιβάλλοντος. Επιπλέον, στη βιβλιοθήκη υπήρχαν 64 βιβλία από τη δεύτερη σειρά του Συλλόγου («Πράσινα Βιβλία», 1908-1940), η οποία περιελάμβανε 76 βιβλία και επιχειρούσε να τονίσει την έννοια του εθνικά και κοινωνικά ωφέλιμου. Τα θέματα των βιβλίων αναδείκνυαν την ιστορική μνήμη, τις εκδηλώσεις του λαϊκού βίου, ιστορικά και γλωσσικά θέματα.
Το βιβλίο "Η Μελέτη" ανήκε στην κατηγορία «Ελεύθερα Αναγνώσματα» της δανειστικής βιβλιοθήκης του Διδασκαλείου Κρήτης στο Ηράκλειο. Επρόκειτο για μηνιαίο περιοδικό που εξέδιδε ο Σύλλογος προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων με σκοπό τη μόρφωση του λαού. Κατά το διάστημα 1907-1912, που κυκλοφόρησε το περιοδικό, εκδόθηκαν έξι τόμοι. Στο περιοδικό δημοσιεύονταν άρθρα με θέματα εγκυκλοπαιδικών και γενικών γνώσεων, άρθρα που πραγματεύονταν κοινωνικά ζητήματα ή ζητήματα της τρέχουσας επικαιρότητας, καθώς και άρθρα εξειδικευμένων θεμάτων. Στο εν λόγω βιβλίο εμπεριέχονται οι τόμοι των ετών 1907-1908. Ωστόσο, εκλείπουν σελίδες από το σύνολο του βιβλίου. Ειδικότερα, στον τόμο του 1907 εμπεριέχονται τα άρθρα: "Ο καλλωπισμός της αρχαίας Ελληνίδος", "Απομνημονεύματα Ανδρέου Συγγρού", "Εντυπώσεις μετανάστου", "Επιστημονικά σημειώματα", "Ο Ερυθρός Σταυρός", "Γεωργικαί επιστολαί", "Χρονικά"," Γρηγόριος Μαρασλής", "Η μετανάστευσις και το σχολείον", "Ο θάνατος της καμηλοπαρδάλεως", "Ερνέστος Μπέργμαν", "Ιστορία ενός άσματος", "Τα μεταδοτικά νοσήματα και τα κατοικίδια ζώα", "Η Τζέσση", "Η Γεωργική Θεσσαλία", "Η δια του αιθέρους τηλεγραφία και τηλεφωνία", "Η μήτηρ του Ψελλού", "Το έργον του Δημητρίου Βερναρδάκη", "Η χρήση της κινίνης", "Διήγημα του χειμώνος", "Πότε ήρχισαν οι Έλληνες να νίπτωνται την πρωΐαν", "Εργαζόμεναι Ελληνίδες", "Πώς πρέπει να τρώγωμεν", "Η σκοπευτική άσκησις του έθνους", "Γεωργικαί επιστολαί", "Φυσική ιστορία και λογοτεχνία", "Διοκλής". Στον τόμο του έτους 1908 εμπεριέχονται τα άρθρα:" Εκ των απομνημονευμάτων Βαυαρού Αξιωματικού 1832-1835", "Η ευρωπαϊκή διπλωματία και η ελληνική επανάστασις", "Η πρώτη εν Βενετία ελληνική τυπογραφία 1499-1899", "Η οργάνωσις της επιστήμης εν Ελλάδι", "Η διώρυξ του Παναμά", "Αι λευκαί τρίχες", "Χρονικά", "Αναγνωστήριον", "Το κλίμα της Ελλάδος", "Νέος κίνδυνος της Ελλάδος εκ της χολέρας και της πανώλης", "Οδηγός της ελληνικής τέχνης υπό αδόλφου Φουρτβαίγγλερ", "Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης", "Η τελευταία νυξ του Ιούδα", "Μικραί ανακοινώσεις", "Κωνσταντίνου Παλαιολόγου" , "Θάνατος, τάφος και σπάθη", "Εντυπώσεις μετανάστου", "Η κατάλυσις των αγραναπαύσεων", "Επιστημονικά σημειώματα". Ο Σύλλογος προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων είναι επιστημονικό σωματείο, το οποίο ιδρύθηκε το 1899 από τον Δημήτριο Βικέλα.
Ειδικός Λογαριασμός Κονδυλίων Έρευνας Πανεπιστημίου Κρήτης (ΕΛΚΕ ΠΚ)
